A Literary Voyage Through Time

ਸਲੋਕ ਸੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਕੇ
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ
1

ਜਿਤੁ ਦਿਹਾੜੈ ਧਨ ਵਰੀ ਸਾਹੇ ਲਏ ਲਿਖਾਇ ॥
ਮਲਕੁ ਜਿ ਕੰਨੀ ਸੁਣੀਦਾ ਮੁਹੁ ਦੇਖਾਲੇ ਆਇ ॥
ਜਿੰਦੁ ਨਿਮਾਣੀ ਕਢੀਐ ਹਡਾ ਕੁ ਕੜਕਾਇ ॥
ਸਾਹੇ ਲਿਖੇ ਨ ਚਲਨੀ ਜਿੰਦੂ ਕੂੰ ਸਮਝਾਇ ॥
ਜਿੰਦੁ ਵਹੁਟੀ ਮਰਣੁ ਵਰੁ ਲੈ ਜਾਸੀ ਪਰਣਾਇ ॥
ਆਪਣ ਹਥੀ ਜੋਲਿ ਕੈ ਕੈ ਗਲਿ ਲਗੈ ਧਾਇ ॥
ਵਾਲਹੁ ਨਿਕੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਕੰਨੀ ਨ ਸੁਣੀ ਆਇ ॥
ਫਰੀਦਾ ਕਿੜੀ ਪਵੰਦੀਈ ਖੜਾ ਨ ਆਪੁ ਮੁਹਾਇ॥1॥

(ਜਿਤੁ ਦਿਹਾੜੈ=ਜਿਸ ਦਿਨ, ਧਨ=ਇਸਤ੍ਰੀ, ਵਰੀ=ਵਿਆਹੀ
ਜਾਇਗੀ, ਸਾਹੇ=ਵਿਆਹ ਦਾ ਨੀਯਤ ਸਮਾਂ, ਮਲਕੁ=
ਮੌਤ ਦਾ ਫ਼ਰਿਸਤਾ, ਕੂੰ=ਨੂੰ, ਨ ਚਲਨੀ=ਨਹੀਂ ਟਲ ਸਕਦੇ,
ਵਰੁ=ਲਾੜਾ, ਪਰਣਾਇ=ਵਿਆਹ ਕੇ, ਜੋਲਿ ਕੈ=ਤੋਰ ਕੇ,
ਕੈ ਗਲਿ=ਕਿਸ ਦੇ ਗਲ ਵਿਚ, ਧਾਇ=ਦੌੜ ਕੇ, ਵਾਲਹੁ=
ਵਾਲ ਤੋਂ, ਪੁਰਸਲਾਤ=ਪੁਲ ਸਿਰਾਤ, ਕੰਨੀ=ਕੰਨਾਂ
ਨਾਲ, ਕਿੜੀ ਪਵੰਦੀਈ=ਵਾਜਾਂ ਪੈਂਦਿਆਂ,
ਨ ਮੁਹਾਇ=ਨਾ ਲੁਟਾ)
2

ਫਰੀਦਾ ਦਰ ਦਰਵੇਸੀ ਗਾਖੜੀ ਚਲਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਤਿ ॥
ਬੰਨ੍ਹਿ ਉਠਾਈ ਪੋਟਲੀ ਕਿਥੈ ਵੰਞਾਂ ਘਤਿ ॥2॥

(ਗਾਖੜੀ=ਔਖੀ, ਦਰਵੇਸੀ=ਫ਼ਕੀਰੀ, ਦਰ=ਪਰਮਾਤਮਾ
ਦੇ ਦਰ ਦੀ, ਭਤਿ=ਵਾਂਗ, ਬੰਨ੍ਹਿ=ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਵੰਞਾ=
ਜਾਵਾਂ, ਘਤਿ=ਸੁੱਟ ਕੇ, ਪੋਟਲੀ=ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਗੰਢ)
3

ਕਿਝੁ ਨ ਬੁਝੈ ਕਿਝੁ ਨ ਸੁਝੈ ਦੁਨੀਆ ਗੁਝੀ ਭਾਹਿ ॥
ਸਾਂਈਂ ਮੇਰੈ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ ਨਾਹੀ ਤ ਹੰ ਭੀ ਦਝਾਂ ਆਹਿ ॥3॥

(ਕਿਝੁ=ਕੁਝ ਭੀ, ਬੁਝੈ=ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ, ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ,
ਗੁਝੀ=ਲੁਕਾਵੀਂ, ਭਾਹਿ=ਅੱਗ, ਸਾਂਈ ਮੇਰੈ=ਮੇਰੇ
ਸਾਂਈ ਨੇ । ਹੰਭੀ=ਹਉਂ ਭੀ,ਮੈਂ ਭੀ, ਦਝਾਂ ਆਹਿ=
ਸੜ ਜਾਂਦਾ)
4

ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਜਾਣਾ ਤਿਲ ਥੋੜੜੇ ਸੰਮਲਿ ਬੁਕੁ ਭਰੀ ॥
ਜੇ ਜਾਣਾ ਸਹੁ ਨੰਢੜਾ ਤਾਂ ਥੋੜਾ ਮਾਣੁ ਕਰੀ ॥4॥

(ਤਿਲ=ਸੁਆਸ, ਥੋੜੜੇ=ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ, ਸੰਮਲਿ=ਸੰਭਲ
ਕੇ, ਸਹੁ=ਖਸਮ-ਪ੍ਰਭੂ, ਨੰਢੜਾ=ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਨੱਢਾ)
5

ਜੇ ਜਾਣਾ ਲੜਿ ਛਿਜਣਾ ਪੀਡੀ ਪਾਈਂ ਗੰਢਿ ॥
ਤੈ ਜੇਵਡੁ ਮੈਂ ਨਾਹੀ ਕੋ ਸਭੁ ਜਗੁ ਡਿਠਾ ਹੰਢਿ ॥5॥

(ਲੜੁ=ਪੱਲਾ, ਛਿਜਣਾ=ਟੁੱਟ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਪੀਡੀ=ਪੱਕੀ, ਤੈ
ਜੇਵਡੁ=ਤੇਰੇ ਜੇਡਾ, ਹੰਢਿ=ਫਿਰ ਕੇ)
6

ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਤੂ ਅਕਲਿ ਲਤੀਫੁ ਕਾਲੇ ਲਿਖੁ ਨ ਲੇਖ ॥
ਆਪਨੜੇ ਗਿਰੀਵਾਨ ਮਹਿ ਸਿਰੁ ਨੀਂਵਾਂ ਕਰ ਦੇਖੁ ॥6॥

(ਅਕਲਿ ਲਤੀਫੁ=ਬਰੀਕ ਸਮਝ ਵਾਲਾ, ਕਾਲੇ ਲੇਖੁ=ਮੰਦੇ
ਕਰਮ, ਗਿਰੀਵਾਨ=ਬੁੱਕਲ)
7

ਫਰੀਦਾ ਜੋ ਤੈ ਮਾਰਨਿ ਮੁਕੀਆਂ ਤਿਨ੍ਹਾ ਨ ਮਾਰੇ ਘੁੰਮਿ ॥
ਆਪਨੜੈ ਘਰ ਜਾਈਐ ਪੈਰ ਤਿਨ੍ਹਾ ਦੇ ਚੁੰਮਿ ॥7॥

(ਤੈ=ਤੈਨੂੰ, ਤਿਨ੍ਹਾ=ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਨ ਮਾਰੇ=ਨਾਹ ਮਾਰ,
ਘੁੰਮਿ=ਪਰਤ ਕੇ, ਆਪਨੜੈ ਘਰਿ=ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ,ਸ਼ਾਂਤ
ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ, ਚੁੰਮਿ=ਚੁੰਮ ਕੇ, ਜਾਈਐ=ਅੱਪੜ ਜਾਈਦਾ ਹੈ )
8

ਫਰੀਦਾ ਜਾਂ ਤਉ ਖਟਣ ਵੇਲ ਤਾਂ ਤੂ ਰਤਾ ਦੁਨੀ ਸਿਉ ॥
ਮਰਗ ਸਵਾਈ ਨੀਹਿ ਜਾਂ ਭਰਿਆ ਤਾਂ ਲਦਿਆ ॥8॥

(ਤਉ=ਤੇਰਾ, ਖਟਣ ਵੇਲ=ਖੱਟਣ ਦਾ ਵੇਲਾ, ਰਤਾ=
ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ,ਮਸਤ, ਸਿਉ=ਨਾਲ, ਮਰਗ=ਮੌਤ,
ਸਵਾਈ=ਵਧਦੀ ਗਈ, ਜਾਂ=ਜਦੋਂ, ਭਰਿਆ=ਸੁਆਸ
ਪੂਰੇ ਹੋ ਗਏ, ਨੀਂਹਿ=ਨੀਂਹ)
9

ਦੇਖੁ ਫਰੀਦਾ ਜੁ ਥੀਆ ਦਾੜੀ ਹੋਈ ਭੂਰ ॥
ਅਗਹੁ ਨੇੜਾ ਆਇਆ ਪਿਛਾ ਰਹਿਆ ਦੂਰਿ ॥9॥

(ਥੀਆ=ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੁ=ਜੋ ਕੁਝ, ਭੁਰ=ਚਿੱਟੀ, ਅਗਹੁ=
ਅਗਲੇ ਪਾਸਿਓਂ, ਪਿਛਾ=ਪਿਛਲਾ ਪਾਸਾ)
10

ਦੇਖੁ ਫਰੀਦਾ ਜਿ ਥੀਆ ਸਕਰ ਹੋਈ ਵਿਸੁ ॥
ਸਾਈਂ ਬਾਝਹੁ ਆਪਣੇ ਵੇਦਣ ਕਹੀਐ ਕਿਸੁ ॥10॥

(ਜਿ ਥੀਆ=ਜੋ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਸਕਰ=ਸ਼ੱਕਰ,ਮਿੱਠੇ
ਪਦਾਰਥ, ਵਿਸੁ=ਜ਼ਹਿਰ,ਦੁਖਦਾਈ, ਵੇਦਣ=ਦੁੱਖੜਾ)
11

ਫਰੀਦਾ ਅਖੀ ਦੇਖ ਪਤੀਣੀਆਂ ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਰੀਣੇ ਕੰਨ ॥
ਸਾਖ ਪਕੰਦੀ ਆਈਆ ਹੋਰ ਕਰੇਂਦੀ ਵੰਨ ॥11॥

(ਪਤੀਣੀਆਂ=ਪਤਲੀਆਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਰੀਣੇ=ਖ਼ਾਲੀ,
ਬੋਲੇ, ਸਾਖ=ਟਹਿਣੀ,ਸਰੀਰ, ਪਕੰਦੀ ਆਈਆ=ਪੱਕ
ਗਈ ਹੈ, ਵੰਨ=ਰੰਗ)
12

ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੀਂ ਜਿਨੀ ਨ ਰਾਵਿਆ ਧਉਲੀ ਰਾਵੈ ਕੋਇ ॥
ਕਰ ਸਾਈਂ ਸਿਉ ਪਿਰਹੜੀ ਰੰਗੁ ਨਵੇਲਾ ਹੋਇ ॥12॥

(ਕਾਲੀਂ=ਜਦੋਂ ਕੇਸ ਕਾਲੇ ਸਨ, ਰਾਵਿਆ=ਮਾਣਿਆ,
ਧਉਲੀ=ਧਉਲੇ ਆਇਆਂ, ਕੋਇ=ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ, ਪਿਰਹੜੀ=
ਪਿਆਰ, ਨਵੇਲਾ=ਨਵਾਂ, ਰੰਗ=ਪਿਆਰ)
13
ਮ: 3

ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੀ ਧਉਲੀ ਸਾਹਿਬੁ ਸਦਾ ਹੈ ਜੇ ਕੋ ਚਿਤਿ ਕਰੇ ॥
ਆਪਣਾ ਲਾਇਆ ਪਿਰਮੁ ਨ ਲਗਈ ਜੇ ਲੋਚੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
ਇਹੁ ਪਿਰਮੁ ਪਿਆਲਾ ਖਸਮ ਕਾ ਜੈ ਭਾਵੈ ਤੈ ਦੇਇ ॥13॥

(ਚਿਤਿ ਕਰੇ=ਚਿੱਤ ਵਿਚ ਟਿਕਾਏ, ਪਿਰਮੁ=ਪਿਆਰ, ਸਭ ਕੋਇ=
ਹਰੇਕ ਜੀਵ, ਜੈ=ਜਿਸ ਨੂੰ, ਤੈ=ਤਿਸ ਨੂੰ)
14

ਫਰੀਦਾ ਜਿਨ੍ਹ ਲੋਇਣ ਜਗੁ ਮੋਹਿਆ ਸੇ ਲੋਇਣ ਮੈਂ ਡਿਠੁ ॥
ਕਜਲ ਰੇਖ ਨ ਸਹਦਿਆ ਸੇ ਪੰਖੀ ਸੂਇ ਬਹਿਠੁ ॥14॥

(ਲੋਇਣ=ਅੱਖਾਂ, ਸੂਇ=ਬੱਚੇ, ਬਹਿਠੁ=ਬੈਠਣ ਦੀ ਥਾਂ)
15

ਫਰੀਦਾ ਕੂਕੇਦਿਆ ਚਾਂਗੇਦਿਆ ਮਤੀ ਦੇਦਿਆ ਨਿਤ ॥
ਜੋ ਸੈਤਾਨਿ ਵੰਞਾਇਆ ਸੇ ਕਿਤ ਫੇਰਹਿ ਚਿਤ ॥15॥

(ਸੈਤਾਨਿ=ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ,ਮਨ ਨੇ, ਕੂਕੇਦਿਆ
ਚਾਂਗੇਦਿਆ=ਮੁੜ ਮੁੜ ਪੁਕਾਰ ਪੁਕਾਰ
ਕੇ ਸਮਝਾਣ ਤੇ ਭੀ, ਸੇ=ਉਹ ਬੰਦੇ,
ਵੰਞਾਇਆ=ਵਿਗਾੜਿਆ ਹੈ)
16

ਫਰੀਦਾ ਥੀਉ ਪਵਾਹੀ ਦਭੁ ॥
ਜੇ ਸਾਈਂ ਲੋੜਹਿ ਸਭੁ ॥
ਇਕੁ ਛਿਜਹਿ ਬਿਆ ਲਤਾੜੀਅਹਿ ॥
ਤਾਂ ਸਾਈ ਦੈ ਦਰ ਵਾੜੀਅਹਿ ॥16॥

(ਥੀਉ=ਬਣ ਜਾ, ਪਵਾਹੀ=ਪਹੇ ਦੀ,
ਰਸਤੇ ਦੀ, ਦਭੁ=ਘਾਹ, ਜੇ ਲੋੜਹਿ=
ਜੇ ਤੂੰ ਲੱਭਦਾ ਹੈਂ, ਸਭੁ=ਸਭ
ਵਿਚ, ਇਕੁ=ਕਿਸੇ ਦੱਭ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ,
ਛਿਜਹਿ=ਤੋੜਦੇ ਹਨ, ਬਿਆ=ਕਈ ਹੋਰ,
ਲਤਾੜੀਅਹਿ=ਲਤਾੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਸਾਈ ਦੈ ਦਰਿ=ਮਾਲਕ ਦੇ ਦਰ ਤੇ,
ਵਾੜੀਅਹਿ=ਤੂੰ ਵਾੜਿਆ
ਜਾਏਂਗਾ)
17

ਫਰੀਦਾ ਖਾਕੁ ਨ ਨਿੰਦੀਐ ਖਾਕੂ ਜੇਡੁ ਨ ਕੋਇ ॥
ਜੀਵਦਿਆ ਪੈਰਾਂ ਤਲੈ ਮੁਇਆ ਉਪਰਿ ਹੋਇ ॥17॥

(ਖਾਕੁ=ਮਿੱਟੀ, ਜੇਡੁ=ਜੇਡਾ,ਵਰਗਾ )
18

ਫਰੀਦਾ ਜਾ ਲਬੁ ਤਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ ਲਬੁ ਤਾ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ ॥
ਕਿਚਰੁ ਝਤਿ ਲਘਾਈਐ ਛਪਰਿ ਤੁਟੈ ਮੇਹੁ ॥18॥

(ਨੇਹੁ ਕਿਆ=ਕਾਹਦਾ ਪਿਆਰ,ਅਸਲ ਪਿਆਰ
ਨਹੀਂ, ਕੂੜਾ=ਝੂਠਾ, ਕਿਚਰੁ=ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ,
ਝਤਿ=ਸਮਾਂ, ਛਪਰਿ ਤੂਟੇ=ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਛੱਪਰ
ਉਤੇ, ਮੇਹੁ=ਮੀਂਹ)
19

ਫਰੀਦਾ ਜੰਗਲੁ ਜੰਗਲੁ ਕਿਆ ਭਵਹਿ ਵਣਿ ਕੰਡਾ ਮੋੜੇਹਿ ॥
ਵਸੀ ਰਬੁ ਹਿਆਲੀਐ ਜੰਗਲੁ ਕਿਆ ਢੂਢੇਹਿ ॥19॥

(ਕਿਆ ਭਵਹਿ=ਗਾਹਣ ਦਾ ਕੀਹ ਲਾਭ, ਵਣਿ=
ਜੰਗਲ ਵਿਚ, ਕਿਆ ਮੋੜੇਹਿ=ਕਿਉਂ
ਲਤਾੜਦਾ ਹੈਂ, ਵਸੀ=ਵੱਸਦਾ ਹੈ,
ਹਿਆਲੀਐ=ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ, ਕਿਆ
ਢੂਢੇਹਿ=ਭਾਲਣ ਦਾ ਕੀਹ ਲਾਭ)
20

ਫਰੀਦਾ ਇਨੀ ਨਿਕੀ ਜੰਘੀਐ ਥਲ ਡੂੰਗਰ ਭਵਿਓਮ੍ਹ ।
ਅਜੁ ਫਰੀਦੈ ਕੂਜੜਾ ਸੈ ਕੋਹਾਂ ਥੀਓਮਿ ॥20॥

(ਇਨੀ ਜੰਘੀਐ=ਇਹਨਾਂ ਲੱਤਾਂ ਨਾਲ, ਡੂਗਰ=
ਪਹਾੜ, ਭਵਿਓਮ੍ਹਿ=ਮੈਂ ਭਉਂ (ਘੁੰਮ),
ਅਜੁ=ਬੁਢੇਪੇ ਵਿਚ, ਫਰੀਦੈ= ਫਰੀਦ ਨੂੰ, ਥੀਓਮਿ=
ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕੂਜੜਾ=ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਕੁੱਜਾ)
21

ਫਰੀਦਾ ਰਾਤੀ ਵਡੀਆਂ ਧਿਖ ਧੁਖਿ ਉਠਨਿ ਪਾਸ ॥
ਧਿਗੁ ਤਿਨ੍ਹਾ ਦਾ ਜੀਵਿਆ ਜਿਨਾ ਵਿਡਾਣੀ ਆਸ ॥21॥

(ਧੁਖਿ ਉਠਨਿ=ਧੁਖ ਉੱਠਦੇ ਹਨ,ਅੰਬ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ, ਪਾਸ=ਸਰੀਰ ਦੇ ਪਾਸੇ,ਪਸਲੀਆਂ, ਵਿਡਾਣੀ=
ਬਿਗਾਨੀ, ਵਡੀਆਂ=ਲੰਮੀਆਂ, ਧ੍ਰਿਗੁ=ਫਿਟਕਾਰ-ਜੋਗ)
22

ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਮੈ ਹੋਦਾ ਵਾਰਿਆ ਮਿਤਾ ਆਇੜਿਆਂ ॥
ਹੇੜਾ ਜਲੈ ਮਜੀਠ ਜਿਉ ਉਪਰਿ ਅੰਗਾਰਾ ॥22॥

(ਵਾਰਿਆ ਹੋਦਾ=ਲੁਕਾਇਆ ਹੁੰਦਾ,
ਮਿਤਾ ਆਇੜਿਆਂ=ਆਏ ਮਿੱਤ੍ਰਾਂ
ਤੋਂ, ਹੇੜਾ=ਸਰੀਰ,ਦਿਲ,ਮਾਸ, ਮਜੀਠ ਜਿਉ=
ਮਜੀਠ ਵਾਂਗ, ਜਲੈ=ਸੜਦਾ ਹੈ)
23

ਫਰੀਦਾ ਲੋੜੈ ਦਾਖ ਬਿਜਉਰੀਆਂ ਕਿਕਰਿ ਬੀਜੈ ਜਟੁ ॥
ਹੰਢੈ ਉਂਨ ਕਤਾਇਦਾ ਪੈਧਾ ਲੋੜੈ ਪਟੁ ॥23॥

(ਬਿਜਉਰੀਆਂ=ਬਿਜੌਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ, ਦਾਖੁ=
ਛੋਟਾ ਅੰਗੂਰ, ਕਿਕਰਿ=ਕਿਕਰੀਆਂ, ਹੰਢੈ=
ਫਿਰਦਾ ਹੈ,ਪੁਰਾਣਾ, ਪੈਧਾ ਲੋੜੈ=
ਪਹਿਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ)
24

ਫਰੀਦਾ ਗਲੀਏ ਚਿਕੜੁ ਦੂਰਿ ਘਰੁ ਨਾਲਿ ਪਿਆਰੇ ਨੇਹੁ ॥
ਚਲਾ ਤਾ ਭਿਜੈ ਕੰਬਲੀ ਰਹਾਂ ਤ ਤੁਟੈ ਨੇਹੁ ॥24॥

(ਰਹਾਂ=ਜੇ ਮੈਂ ਰਹਿ ਪਵਾਂ, ਤ=ਤਾਂ, ਤੁਟੈ=ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ)
25

ਭਿਜਉ ਸਿਜਉ ਕੰਬਲੀ ਅਲਹ ਵਰਸਉ ਮੇਹੁ ॥
ਜਾਇ ਮਿਲਾ ਤਿਨਾ ਸਜਣਾ ਤੁਟਉ ਨਾਹੀ ਨੇਹੁ ॥25॥

(ਅਲਹ=ਰੱਬ ਕਰ ਕੇ, ਭਿਜਉ=ਬੇਸ਼ਕ ਭਿੱਜੇ)
26

ਫਰੀਦਾ ਮੈ ਭੋਲਾਵਾ ਪਗ ਦਾ ਮਤੁ ਮੈਲੀ ਹੋਇ ਜਾਇ ॥
ਗਹਿਲਾ ਰੂਹੁ ਨ ਜਾਣਈ ਸਿਰੁ ਭੀ ਮਿਟੀ ਖਾਇ ॥26॥

(ਮੈ=ਮੈਨੂੰ, ਭੋਲਾਵਾ=ਭੁਲੇਖਾ, ਮਤੁ ਹੋ ਜਾਇ=
ਮਤਾਂ ਹੋ ਜਾਏ, ਗਹਿਲਾ=ਬੇਪਰਵਾਹ,ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ, ਜਾਣਈ=
ਜਾਣਦਾ)
27

ਫਰੀਦਾ ਸਕਰ ਖੰਡੁ ਨਿਵਾਤ ਗੁੜੁ ਮਾਖਿਉ ਮਾਂਝਾ ਦੁਧੁ ॥
ਸਭੇ ਵਸਤੂ ਮਿਠੀਆਂ ਰਬ ਨ ਪੁਜਨਿ ਤੁਧੁ ॥27॥

(ਨਿਵਾਤ=ਮਿਸਰੀ, ਮਾਖਿਉ=ਸ਼ਹਿਦ, ਨ ਪੁਜਨਿ=
ਨਹੀਂ ਅੱਪੜਦੀਆਂ, ਤੁਧੁ=ਤੈਨੂੰ)
28

ਫਰੀਦਾ ਰੋਟੀ ਮੇਰੀ ਕਾਠ ਕੀ ਲਾਵਣੁ ਮੇਰੀ ਭੁਖ ॥
ਜਿਨਾ ਖਾਧੀ ਚੋਪੜੀ ਘਣੇ ਸਹਿਨਗੇ ਦੁਖ ॥28॥

(ਕਾਠ ਕੀ ਰੋਟੀ=ਕਾਠ ਵਾਂਗ ਸੁੱਕੀ ਰੋਟੀ, ਲਾਵਣੁ=
ਭਾਜੀ,ਸਲੂਣਾ, ਘਣੇ=ਬੜੇ, ਚੋਪੜੀ=ਸੁਆਦਲੀ,
ਘਿਉ-ਭਿੱਜੀ)
29

ਰੁਖੀ ਸੁਖੀ ਖਾਇ ਕੈ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪੀਉ ॥
ਫਰੀਦਾ ਦੇਖਿ ਪਰਾਈ ਚੋਪੜੀ ਨ ਤਰਸਾਏ ਜੀਉ ॥29॥

(ਰੁਖੀ=ਬਿਨਾ ਦਾਲ ਸਬਜ਼ੀ ਤੋਂ, ਦੇਖਿ=ਵੇਖ ਕੇ,
ਚੋਪੜੀ=ਸੁਆਦਲੀ,ਘਿਉ-ਭਿੱਜੀ)
30

ਅਜੁ ਨ ਸੁਤੀ ਕੰਤ ਸਿਉ ਅੰਗੁ ਮੁੜੇ ਮੜਿ ਜਾਇ ॥
ਜਾਇ ਪੁਛਹੁ ਡੋਹਾਗਣੀ ਤੁਮ ਕਿਉ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਇ ॥30॥

(ਸਿਉ=ਨਾਲ, ਅੰਗੁ=ਸਰੀਰ, ਮੁੜਿ ਜਾਇ=ਟੁੱਟ ਰਿਹਾ
ਹੈ, ਡੋਹਾਗਣੀ=ਦੁਹਾਗਣ,ਛੁੱਟੜ, ਰੈਣਿ=ਰਾਤ)
31

ਸਾਹੁਰੈ ਢੋਈ ਨ ਲਹੈ ਪੇਈਐ ਨਾਹੀ ਥਾਉ ॥
ਪਿਰੁ ਵਾਤੜੀ ਨ ਪੁਛਈ ਧਨ ਸੋਹਾਗਣਿ ਨਾਉ ॥31॥

(ਸਾਹੁਰੈ=ਸਹੁਰੇ ਘਰ,ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ, ਢੋਈ=ਆਸਰਾ,
ਥਾਂ, ਪੇਈਐ=ਪੇਕੇ ਘਰ,ਇਸ ਲੋਕ ਵਿਚ, ਪਿਰੁ=
ਖਸਮ-ਪ੍ਰਭੂ, ਵਾਤੜੀ=ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਗੱਲ,
ਧਨ=ਇਸਤ੍ਰੀ)
32
(ਮ: 1)

ਸਾਹੁਰੈ ਪੇਈਐ ਕੰਤ ਕੀ ਕੰਤੁ ਅਗਮੁ ਅਥਾਹੁ ॥
ਨਾਨਕ ਸੋ ਸੋਹਾਗਣੀ ਜੁ ਭਾਵੈ ਬੇਪਰਵਾਹ ॥32॥

(ਅਗੰਮੁ=ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਅਥਾਹੁ=
ਡੂੰਘਾ,ਅਗਾਧ, ਭਾਵੈ=ਪਿਆਰੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ)
33

ਨਾਤੀ ਧੋਤੀ ਸੰਬਹੀ ਸੁਤੀ ਆਇ ਨਚਿੰਦੁ ॥
ਫਰੀਦਾ ਰਹੀ ਸੁ ਬੇੜੀ ਹਿੰਙੁ ਦੀ ਗਈ ਕਥੂਰੀ ਗੰਧੁ ॥33॥

(ਸੰਬਹੀ=ਸਜੀ ਹੋਈ, ਨਚਿੰਦੁ=ਬੇ-ਫ਼ਿਕਰ, ਬੇੜੀ=ਵੇੜ੍ਹੀ,
ਲਿੱਬੜੀ ਹੋਈ, ਕਥੂਰੀ=ਕਸਤੂਰੀ, ਗੰਧੁ=ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ)
34

ਜੋਬਨ ਜਾਂਦੇ ਨਾ ਡਰਾਂ ਜੇ ਸਹ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਜਾਇ ॥
ਫਰੀਦਾ ਕਿਤੀਂ ਜੋਬਨ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਿਨੁ ਸੁਕਿ ਗਏ ਕੁਮਲਾਇ ॥34॥

(ਸਹ ਪ੍ਰੀਤਿ=ਖਸਮ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਕਿਤੀ=ਕਿੰਨੇ ਹੀ)
35

ਫਰੀਦਾ ਚਿੰਤ ਖਟੋਲਾ ਵਾਣੁ ਦੁਖੁ ਬਿਰਹਿ ਵਿਛਾਵਣ ਲੇਫੁ ॥
ਏਹੁ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ ਤੂ ਸਾਹਿਬ ਸਚੇ ਵੇਖੁ ॥35॥

(ਚਿੰਤ=ਚਿੰਤਾ, ਖਟੋਲਾ=ਨਿੱਕੀ ਮੰਜੀ, ਬਿਰਹਿ=
ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਚ, ਵਿਛਾਵਣ=ਤੁਲਾਈ)
36

ਬਿਰਹਾ ਬਿਰਹਾ ਆਖੀਐ ਬਿਰਹਾ ਤੂ ਸੁਲਤਾਨ ॥
ਫਰੀਦਾ ਜਿਤੁ ਤਨਿ ਬਿਰਹੁ ਨ ਊਪਜੈ ਸੋ ਤਨੁ ਜਾਣੁ ਮਸਾਨੁ ॥36॥

(ਬਿਰਹਾ=ਵਿਛੋੜਾ, ਸੁਲਤਾਨੁ=ਰਾਜਾ, ਜਿਤੁ ਤਨਿ=ਜਿਸ ਤਨ ਵਿਚ,
ਬਿਰਹੁ=ਵਿਛੋੜਾ, ਮਸਾਨੁ=ਮੁਰਦੇ ਸਾੜਨ ਦੀ ਥਾਂ)
37

ਫਰੀਦਾ ਏ ਵਿਸੁ ਗੰਦਲਾ ਧਰੀਆਂ ਖੰਡੁ ਲਿਵਾੜਿ ॥
ਇਕਿ ਰਾਹੇਦੇ ਰਹਿ ਗਏ ਇਕਿ ਰਾਧੀ ਗਏ ਉਜਾੜਿ ॥37॥

(ਏ=ਇਹ ਪਦਾਰਥ, ਵਿਸੁ=ਜ਼ਹਿਰ, ਖੰਡੁ ਲਿਵਾੜਿ=ਖੰਡ
ਨਾਲ ਗਲੇਫ਼ ਕੇ, ਇਕਿ=ਕਈ ਜੀਵ, ਰਾਹੇਦੇ=ਬੀਜਦੇ, ਰਹਿ
ਗਏ=ਥੱਕ ਗਏ,ਮਰ ਗਏ, ਰਾਧੀ=ਬੀਜੀ ਹੋਈ )
38

ਫਰੀਦਾ ਚਾਰਿ ਗਵਾਇਆ ਹੰਢਿ ਕੈ ਚਾਰਿ ਗਵਾਇਆ ਸੰਮਿ ॥
ਲੇਖਾ ਰਬੁ ਮੰਗੇਸੀਆ ਤੂ ਆਂਹੋ ਕੇਰ੍ਹੇ ਕੰਮਿ ॥38॥

(ਹੰਢਿ ਕੈ=ਭਟਕ ਕੇ,ਦੌੜ-ਭੱਜ ਕੇ, ਸੰਮਿ=ਸਉਂ ਕੇ,
ਮੰਗੇਸੀਆ=ਮੰਗੇਗਾ, ਆਂਹੋ=ਆਇਆ ਸੈਂ,
ਕੇਰ੍ਹੇ ਕੰਮਿ=ਕਿਸ ਕੰਮ)
39

ਫਰੀਦਾ ਦਰਿ ਦਰਵਾਜੈ ਜਾਇ ਕੈ ਕਿਉ ਡਿਠੋ ਘੜੀਆਲੁ ॥
ਏਹੁ ਨਿਦੋਸਾਂ ਮਾਰੀਐ ਹਮ ਦੋਸਾਂ ਦਾ ਕਿਆ ਹਾਲੁ ॥39॥

(ਦਰਿ=ਬੂਹੇ ਤੇ, ਦਰਵਾਜੈ=ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ, ਕਿਉ ਡਿਠੋ=
ਕੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ, ਨਿਦੋਸਾ=ਬੇ-ਦੋਸਾ, ਮਾਰੀਐ=
ਮਾਰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ)
40

ਘੜੀਏ ਘੜੀਏ ਮਾਰੀਐ ਪਹਰੀ ਲਹੈ ਸਜਾਇ ॥
ਸੋ ਹੇੜਾ ਘੜੀਆਲੁ ਜਿਉ ਡੁਖੀ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਇ ॥40॥

(ਘੜੀਏ ਘੜੀਏ=ਘੜੀ ਘੜੀ ਪਿੱਛੋਂ, ਪਹਰੀ=ਹਰੇਕ
ਪਹਿਰ ਮਗਰੋਂ, ਸਜਾਇ=ਸਜਾ, ਹੇੜਾ=ਸਰੀਰ, ਸਿਉ=
ਵਾਂਗ, ਡੁਖੀ=ਦੁਖੀਂ, ਰੈਣਿ=ਰਾਤ, ਵਿਹਾਇ=
ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ)
41

ਬੁਢਾ ਹੋਆ ਸੇਖ ਫਰੀਦੁ ਕੰਬਣਿ ਲਗੀ ਦੇਹ ॥
ਜੇ ਸਉ ਵਰ੍ਹਿਆ ਜੀਵਣਾ ਭੀ ਤਨੁ ਹੋਸੀ ਖੇਹ ॥41॥

(ਦੇਹ=ਸਰੀਰ, ਖੇਹ=ਸੁਆਹ,ਮਿੱਟੀ, ਹੋਸੀ=
ਹੋ ਜਾਇਗਾ )
42

ਫਰੀਦਾ ਬਾਰਿ ਪਰਾਇਐ ਬੈਸਣਾ ਸਾਂਈ ਮੁਝੈ ਨ ਦੇਹਿ ॥
ਜੇ ਤੂ ਏਵੈ ਰਖਸੀ ਜੀਉ ਸਰੀਰਹੁ ਲੇਹਿ ॥42॥

(ਬਾਰਿ ਪਰਾਇਐ=ਪਰਾਏ ਬੂਹੇ ਤੇ,
ਬੈਸਣਾ=ਬੈਠਣਾ, ਏਵੈ=ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ,
ਜੀਉ=ਜਿੰਦ, ਸਰੀਰਹੁ=ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ)
43

ਕੰਧਿ ਕੁਹਾੜਾ ਸਿਰਿ ਘੜਾ ਵਣਿ ਕੈ ਸਰੁ ਲੋਹਾਰੁ ॥
ਫਰੀਦਾ ਹਉ ਲੋੜੀ ਸਹੁ ਆਪਣਾ ਤੂ ਲੋੜਹਿ ਅੰਗਿਆਰ ॥43॥

(ਕੰਧਿ=ਮੋਢੇ ਉਤੇ, ਸਿਰਿ=ਸਿਰ ਉਤੇ, ਵਣਿ=ਜੰਗਲ ਵਿਚ,
ਕੈਸਰੁ=ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਹਉ=ਮੈਂ, ਸਹੁ=ਖਸਮ, ਲੋੜੀ=
ਲੋੜੀਂ, ਅੰਗਿਆਰ=ਕੋਲੇ)
44

ਫਰੀਦਾ ਇਕਨਾ ਆਟਾ ਅਗਲਾ ਇਕਨਾ ਨਾਹੀ ਲੋਣੁ ॥
ਅਗੈ ਗਏ ਸਿੰਞਾਪਸਨਿ ਚੋਟਾਂ ਖਾਸੀ ਕਉਣੁ ॥44॥

(ਅਗਲਾ=ਬਹੁਤਾ, ਲੋਣੁ=ਲੂਣ, ਅਗੈ=ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ,
ਸਿੰਞਾਪਸਨਿ=ਪਛਾਣੇ ਜਾਣਗੇ)
45

ਪਾਸਿ ਦਮਾਮੇ ਛਤੁ ਸਿਰਿ ਭੇਰੀ ਸਡੋ ਰਡ ॥
ਜਾਇ ਸੁਤੇ ਜੀਰਾਣ ਮਹਿ ਥੀਏ ਅਤੀਮਾ ਗਡ ॥45॥

(ਪਾਸਿ=ਕੋਲ, ਦਮਾਮੇ=ਧੌਂਸੇ, ਛਤੁ=ਛਤਰ,
ਸਿਰਿ=ਸਿਰ ਉਤੇ, ਭੇਰੀ=ਤੂਤੀਆਂ, ਸਡੋ=ਸੱਦ,
ਰਡ=ਇਕ 'ਛੰਦ' ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਜੋ ਉਸਤਤੀ
ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੀਰਾਣ=
ਮਸਾਣ, ਅਤੀਮ=ਯਤੀਮ,ਮਹਿੱਟਰ, ਗਡ ਥੀਏ=
ਰਲ ਗਏ)
46

ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆਂ ਉਸਾਰੇਦੇ ਭੀ ਗਏ ॥
ਕੂੜਾ ਸਉਦਾ ਕਰਿ ਗਏ ਗੋਰੀ ਆਏ ਪਏ ॥46॥

(ਮੰਡਪ=ਸ਼ਾਮਿਆਨੇ, ਮਾੜੀਆ=
ਚੁਬਾਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਹਲ, ਕੂੜਾ=
ਝੂਠਾ, ਸੰਗ ਨਾਹ ਨਿਭਣ ਵਾਲਾ,
ਗੋਰੀ=ਗੋਰੀਂ,ਕਬਰਾਂ ਵਿਚ)
47

ਫਰੀਦਾ ਖਿੰਥੜਿ ਮੇਖਾ ਅਗਲੀਆ ਜਿੰਦੁ ਨ ਕਾਈ ਮੇਖ ॥
ਵਾਰੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਚਲੇ ਮਸਾਇਕ ਸੇਖ ॥47॥

(ਖਿੰਥੜਿ=ਗੋਦੜੀ, ਮੇਖਾ=ਟਾਂਕੇ,ਮੇਖਾਂ,
ਅਗਲੀਆ=ਬਹੁਤ, ਮਸਾਇਕ=ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਬਹੁ-ਵਚਨ )
48

ਫਰੀਦਾ ਦੁਹੁ ਦੀਵੀ ਬਲੰਦਿਆ ਮਲਕੁ ਬਹਿਠਾ ਆਇ ॥
ਗੜੁ ਲੀਤਾ ਘਟੁ ਲੁਟਿਆ ਦੀਵੜੇ ਗਇਆ ਬੁਝਾਇ ॥48॥

(ਦੁਹੁ ਦੀਵੀ ਬਲੰਦਿਆ=ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਅੱਖਾਂ
ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ, ਮਲਕੁ=ਮੌਤ ਦਾ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ,
ਗੜੁ=ਕਿਲ੍ਹਾ,ਸਰੀਰ, ਘਟੁ=ਹਿਰਦਾ, ਲੀਤਾ=
ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ)
49

ਫਰੀਦਾ ਵੇਖੁ ਕਪਾਹੈ ਜਿ ਥੀਆ ਜਿ ਸਿਰ ਥੀਆ ਤਿਲਾਹ ॥
ਕਮਾਦੈ ਅਰੁ ਕਾਗਦੈ ਕੁੰਨੇ ਕੋਇਲਿਆਹ ॥
ਮੰਦੇ ਅਮਲ ਕਰੇਦਿਆ ਇਹ ਸਜਾਇ ਤਿਨਾਹ ॥49॥

(ਜਿ=ਜੋ ਕੁਝ, ਥੀਆ=ਹੋਇਆ, ਸਿਰਿ=ਸਿਰ ਉਤੇ,
ਕੁੰਨੇ=ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਹਾਂਡੀ, ਸਜਾਇ=ਦੰਡ,
ਤਿਨਾਹ=ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ, ਅਮਲ=ਕੰਮ,ਕਰਤੂਤਾਂ)
50

ਫਰੀਦਾ ਕੰਨਿ ਮੁਸਲਾ ਸੂਫੁ ਗਲਿ ਦਿਲਿ ਕਾਤੀ ਗੁੜੁ ਵਾਤਿ ॥
ਬਾਹਰਿ ਦਿਸੈ ਚਾਨਣਾ ਦਿਲਿ ਅੰਧਿਆਰੀ ਰਾਤ ॥50॥

(ਕੰਨਿ=ਮੋਢੇ ਉਤੇ, ਸੂਫੁ=ਕਾਲੀ ਖ਼ਫਨੀ,
ਗਲਿ=ਗਲ ਵਿਚ, ਦਿਲਿ=ਦਿਲ ਵਿਚ)
51

ਫਰੀਦਾ ਰਤੀ ਰਤੁ ਨ ਨਿਕਲੈ ਜਿ ਤਨੁ ਚੀਰੈ ਕੋਇ ॥
ਜੋ ਤਨ ਰਤੇ ਰਬ ਸਿਉ ਤਿਨ ਤਨਿ ਰਤੁ ਨ ਹੋਇ ॥51॥

(ਰਤੀ=ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਭੀ, ਰਤੁ=ਲਹੂ, ਰਤੇ=
ਰੰਗੇ ਹੋਏ, ਸਿਉ=ਨਾਲ, ਤਿਨ ਤਨਿ=ਉਹਨਾਂ
ਦੇ ਤਨ ਵਿਚ)
52
ਮ: 3

ਇਹੁ ਤਨੁ ਸਭੋ ਰਤੁ ਹੈ ਰਤੁ ਬਿਨੁ ਤੰਨੁ ਨ ਹੋਇ ॥
ਜੋ ਸਹ ਰਤੇ ਆਪਣੇ ਤਿਤੁ ਤਨਿ ਲੋਭੁ ਰਤੁ ਨ ਹੋਇ ॥
ਭੈ ਪਇਐ ਤਨੁ ਖੀਣੁ ਹੋਇ ਲੋਭੁ ਰਤੁ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥
ਜਿਉ ਬੈਸੰਤਰਿ ਧਾਤੁ ਸੁਧੁ ਹੋਇ ਤਿਉ ਹਰਿ ਕਾ ਭਉ ਦੁਰਮਤਿ ਮੈਲੁ ਗਵਾਇ ॥
ਨਾਨਕ ਤੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ ਜਿ ਰਤੇ ਹਰਿ ਰੰਗੁ ਲਾਇ ॥52॥

(ਸਭੋ=ਸਾਰਾ ਹੀ, ਰਤੁ ਬਿਨੁ=ਰੱਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾ,
ਤੰਨੁ=ਤਨ,ਸਰੀਰ, ਸਹ ਰਤੇ=ਖਸਮ ਨਾਲ ਰੰਗੇ
ਹੋਏ, ਤਿਤੁ ਤਨਿ=ਉਸ ਸਰੀਰ ਵਿਚ, ਭੈ ਪਇਐ=
ਡਰ ਵਿਚ ਪਿਆਂ, ਖੀਣੁ=ਪਤਲਾ,ਲਿੱਸਾ, ਜਾਇ=
ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਬੈਸੰਤਰਿ=ਅੱਗ ਵਿਚ,
ਸੁਧੁ=ਸਾਫ਼, ਜਿ=ਜੇਹੜੇ, ਰੰਗੁ=ਪਿਆਰ)
53

ਫਰੀਦਾ ਸੋਈ ਸਰਵਰੁ ਢੂਢਿ ਲਹੁ ਜਿਥਹੁ ਲਭੀ ਵਥੁ ॥
ਛਪੜਿ ਢੂਢੈ ਕਿਆ ਹੋਵੈ ਚਿਕੜਿ ਡੁਬੈ ਹਥੁ ॥53॥

(ਸਰਵਰੁ=ਸੋਹਣਾ ਤਲਾਬ, ਵਥੁ=ਚੀਜ਼, ਛਪੜਿ ਢੂਢੈ=
ਜੇ ਛੱਪੜ ਭਾਲੀਏ)
54

ਫਰੀਦਾ ਨੰਢੀ ਕੰਤੁ ਨ ਰਾਵਿਓ ਵਡੀ ਥੀ ਮੁਈਆਸੁ ॥
ਧਨ ਕੂਕੇਂਦੀ ਗੋਰ ਮੇਂ ਤੈ ਸਹ ਨਾ ਮਿਲੀਆਸੁ ॥54॥

(ਨੰਢੀ=ਜੁਆਨ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੇ, ਨ ਰਾਵਿਓ=ਨਾਹ
ਮਾਣਿਆ, ਵਡੀ ਥੀ=ਬੁੱਢੀ ਹੋ ਕੇ, ਮੁਈਆਸੁ=
ਉਹ ਮਰ ਗਈ, ਧਨ=ਇਸਤ੍ਰੀ, ਗੋਰ ਮੇਂ=ਕਬਰ ਵਿਚ,
ਤੈ=ਤੈਨੂੰ, ਸਹ=ਪਤੀ, ਨਾ ਮਿਲੀਆਸੁ=ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ )
55

ਫਰੀਦਾ ਸਿਰ ਪਲਿਆ ਦਾੜੀ ਪਲੀ ਮੁਛਾਂ ਭੀ ਪਲੀਆਂ ॥
ਰੇ ਮਨ ਗਹਿਲੇ ਬਾਵਲੇ ਮਾਣਹਿ ਕਿਆ ਰਲੀਆਂ ॥55॥

(ਪਲਿਆ=ਚਿੱਟਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਰੇ ਗਹਿਲੇ=ਹੇ ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ,
ਬਾਵਲਾ=ਕਮਲਾ, ਰਲੀਆਂ=ਮੌਜਾਂ)
56

ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਧੁਕਣੁ ਕੇਤੜਾ ਪਿਰ ਨੀਦੜੀ ਨਿਵਾਰ ॥
ਜੋ ਦਿਹ ਲਧੇ ਗਾਣਵੇ ਗਏ ਵਿਲਾੜਿ ਵਿਲਾੜਿ ॥56॥

(ਧੁਕਣੁ=ਦੌੜਨਾ, ਕੇਤੜਾ=ਕਿਥੋਂ ਤਕ, ਨੀਦੜੀ=
ਕੋਝੀ ਨੀਂਦ, ਨਿਵਾਰਿ=ਦੂਰ ਕਰ, ਗਾਣਵੇ ਦਿਹ=ਗਿਣਵੇਂ
ਦਿਨ, ਲਧੇ=ਲੱਭੇ, ਵਿਲਾੜਿ=ਦੌੜ ਕੇ, ਬੜੀ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ)
57

ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਏਤੁ ਨ ਲਾਏ ਚਿਤੁ ॥
ਮਿਟੀ ਪਈ ਅਤੋਲਵੀ ਕੋਇ ਨ ਹੋਸੀ ਮਿਤੁ ॥57॥

(ਮੰਡਪ=ਮਹਲ, ਏਤੁ=ਇਸ ਵਿਚ)
58

ਫਰੀਦਾ ਮੰਡਪ ਮਾਲੁ ਨ ਲਾਇ ਮਰਗ ਸਤਾਣੀ ਚਿਤਿ ਧਰਿ ॥
ਸਾਈ ਜਾਇ ਸਮ੍ਹਾਲਿ ਜਿਥੈ ਹੀ ਤਉ ਵੰਞਣਾ ॥58॥

(ਮਰਗ=ਮੌਤ, ਸਤਾਣੀ=ਬਲ ਵਾਲੀ, ਚਿਤਿ=ਚਿੱਤ ਵਿਚ,
ਸਾਈ=ਉਹੀ, ਜਾਇ=ਥਾਂ, ਸਮ੍ਹਾਲਿ=ਸਾਂਭ, ਜਿਥੈ
ਹੀ=ਜਿਥੇ ਆਖ਼ਰ ਨੂੰ, ਵੰਞਣਾ=ਜਾਣਾ, ਮਾਲੁ=ਧਨ)
59

ਫਰੀਦਾ ਜਿਨ੍ਹੀ ਕੰਮੀ ਨਾਹਿ ਗੁਣ ਤੇ ਕੰਮੜੇ ਵਿਸਾਰਿ ॥
ਮਤੁ ਸਰਮਿੰਦਾ ਥੀਵਹੀ ਸਾਂਈ ਦੈ ਦਰਬਾਰਿ ॥59॥

(ਜਿਨ੍ਹੀ ਕੰਮੀ=ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ, ਗੁਣ=ਲਾਭ,
ਕੰਮੜੇ=ਕੋਝੇ ਕੰਮ, ਥੀਵਹੀ=ਤੂੰ ਹੋਵੇਂ,
ਦੈ ਦਰਬਾਰਿ=ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ)
60

ਫਰੀਦਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ ਦਿਲ ਦੀ ਲਾਹਿ ਭਰਾਂਦਿ ॥
ਦਰਵੇਸਾਂ ਨੋ ਲੋੜੀਐ ਰੁਖਾਂ ਦੀ ਜੀਰਾਂਦਿ ॥60॥

(ਭਰਾਂਦਿ=ਭਰਮ, ਭਟਕਣਾ, ਲਾਹਿ=ਲਾਹ ਕੇ,
ਚਾਕਰੀ=ਨੌਕਰੀ,ਬੰਦਗੀ, ਲੋੜੀਐ=ਚਾਹੀਦੀ
ਹੈ, ਜੀਰਾਂਦਿ=ਧੀਰਜ,ਸਬਰ, ਦਰਵੇਸ=ਫ਼ਕੀਰ, ਨੋ=ਨੂੰ)
61

ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੇ ਮੈਡੇ ਕਪੜੇ ਕਾਲਾ ਮੈਡਾ ਵੇਸੁ ॥
ਗੁਨਹੀ ਭਰਿਆ ਮੈ ਫਿਰਾ ਲੋਕੁ ਕਹੈ ਦਰਵੇਸੁ ॥61॥

(ਮੈਡੇ=ਮੇਰੇ, ਵੇਸੁ=ਪਹਿਰਾਵਾ, ਗੁਨਹੀ=
ਗੁਨਾਹਾਂ ਨਾਲ, ਫਿਰਾ=ਫਿਰਦਾ ਹਾਂ, ਲੋਕੁ=
ਜਗਤੁ, ਕਹੈ=ਆਖਦਾ ਹੈ)
62

ਤਤੀ ਤੋਇ ਨ ਪਲਵੈ ਜਿ ਜਲਿ ਟੁਬੀ ਦੇਇ ॥
ਫਰੀਦਾ ਜੋ ਡੋਹਾਗਣਿ ਰਬ ਦੀ ਝੂਰੇਦੀ ਝੂਰੇਇ ॥62॥

(ਤਤੀ=ਤੱਤੀ,ਸੜੀ ਹੋਈ, ਤੋਇ=ਪਾਣੀ ਵਿਚ, ਪਲਵੈ=
ਪ੍ਰਫੁਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਲਿ=ਜਲ ਵਿਚ, ਡੋਹਾਗਣਿ=
ਦੁਹਾਗਣ,ਛੁੱਟੜ ਝੂਰੇਦੀ ਝੁਰੇਇ=ਸਦਾ ਹੀ
ਝੂਰਦੀ ਹੈ, ਜੇ=ਭਾਵੇਂ)
63

ਜਾਂ ਕੁਆਰੀ ਤਾ ਚਾਉ ਵੀਵਾਹੀ ਤਾ ਮਾਮਲੇ ॥
ਫਰੀਦਾ ਏਹੋ ਪਛੋਤਾਉ ਵਤਿ ਕੁਆਰੀ ਨ ਥੀਐ ॥63॥

(ਵੀਵਾਹੀ=ਵਿਆਹੀ, ਮਾਮਲੇ=ਕਜ਼ੀਏ,ਜੰਜਾਲ,
ਪਛੋਤਾਉ=ਪਛੁਤਾਵਾ, ਵਤਿ=ਮੁੜ ਕੇ, ਨ
ਥੀਐ=ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ, ਜਾਂ=ਜਦੋਂ, ਤਾਂ=ਤਦੋਂ)
64

ਕਲਰ ਕੇਰੀ ਛਪੜੀ ਆਏ ਉਲਥੇ ਹੰਝ ॥
ਚਿੰਜੂ ਬੋੜਨ੍ਹਿ ਨਾ ਪੀਵਹਿ ਉਡਣ ਸੰਦੀ ਡੰਝ ॥64॥

(ਕੇਰੀ=ਦੀ, ਆਇ ਉਲਥੇ=ਆ ਉਤਰੇ, ਹੰਝ=
ਹੰਸ, ਚਿੰਜੂ=ਚੁੰਝ, ਬੋੜਨਿ@=ਡੋਬਦੇ ਹਨ,
ਸੰਦੀ=ਦੀ, ਡੰਝ=ਤਾਂਘ)
65

ਹੰਸੁ ਉਡਰਿ ਕੋਧ੍ਰੈ ਪਇਆ ਲੋਕੁ ਵਿਡਾਰਣਿ ਜਾਇ ॥
ਗਹਿਲਾ ਲੋਕੁ ਨ ਜਾਣਦਾ ਹੰਸੁ ਨ ਕੋਧ੍ਰਾ ਖਾਇ ॥65॥

(ਉਡਰਿ=ਉੱਡ ਕੇ, ਕੋਧ੍ਰੈ=ਕੋਧਰੇ ਦੀ ਪੈਲੀ ਵਿਚ,
ਪਇਆ=ਜਾ ਬੈਠਾ, ਵਿਡਾਰਣਿ=ਉਡਾਣ ਲਈ, ਗਹਲਾ=
ਕਮਲਾ, ਲੋਕੁ=ਜਗਤ ਦੇ ਬੰਦੇ)
66

ਚਲਿ ਚਲਿ ਗਈਆਂ ਪੰਖੀਆ ਜਿਨ੍ਹੀ ਵਸਾਏ ਤਲ ॥
ਫਰੀਦਾ ਸਰੁ ਭਰਿਆ ਭੀ ਚਲਸੀ ਥਕੇ ਕਵਲ ਇਕਲ ॥66॥

(ਚਲਿ ਚਲਿ ਗਈਆਂ=ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਚਲੀਆਂ
ਗਈਆਂ, ਪੰਖੀਆਂ=ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਡਾਰਾਂ,
ਤਲ=ਤਲਾਬ, ਵਸਾਏ=ਰੌਣਕ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ, ਸਰੁ=
ਤਲਾਬ, ਚਲਸੀ=ਸੁੱਕ ਜਾਇਗਾ, ਥਕੇ=ਕੁਮਲਾ
ਗਏ, ਇਕਲ=ਪਿੱਛੇ ਇਕੱਲੇ ਰਹੇ ਹੋਏ)
67

ਫਰੀਦਾ ਇਟ ਸਿਰਾਣੇ ਭੁਇ ਸਵਣੁ ਕੀਆ ਲੜਿਓ ਮਾਸਿ ॥
ਕੇਤੜਿਆ ਜੁਗ ਵਾਪਰੇ ਇਕਤੁ ਪਇਆ ਪਾਸਿ ॥67॥

(ਇਟ ਸਿਰਾਣੇ=ਸਿਰ ਹੇਠ ਇੱਟ ਹੋਵੇਗੀ, ਭੁਇ=
ਧਰਤੀ ਵਿਚ, ਮਾਸਿ=ਮਾਸ ਵਿਚ, ਕੇਤੜਿਆ
ਜੁਗ=ਕਈ ਜੁਗ, ਵਾਪਰੇ=ਲੰਘ ਜਾਣਗੇ,
ਇਕਤੁ ਪਾਸਿ=ਇੱਕੋ ਪਾਸੇ)
68

ਫਰੀਦਾ ਭੰਨੀ ਘੜੀ ਸਵੰਨਵੀ ਟੁਟੀ ਨਾਗਰ ਲਜੁ ॥
ਅਜਰਾਈਲੁ ਫਰੇਸਤਾ ਕੈ ਘਰਿ ਨਾਠੀ ਅਜੁ ॥68॥

(ਸਵੰਨਵੀ=ਸੋਹਣੇ ਵੰਨ (ਰੰਗ) ਵਾਲੀ, ਘੜੀ=
ਸਰੀਰ-ਰੂਪ ਭਾਂਡਾ, ਨਾਗਰ=ਸੁੰਦਰ, ਲਜੁ=ਰੱਸੀ,
ਸੁਆਸਾਂ ਦੀ ਲੜੀ)
69

ਫਰੀਦਾ ਭੰਨੀ ਘੜੀ ਸਵੰਨਵੀ ਟੂਟੀ ਨਾਗਰ ਲਜੁ ॥
ਜੋ ਸਜਣ ਭੁਇ ਭਾਰੁ ਥੇ ਸੇ ਕਿਉ ਆਵਹਿ ਅਜੁ ॥69॥

(ਭੁਇ=ਧਰਤੀ ਉਤੇ, ਭਾਰੁ ਥੇ=ਭਾਰ ਸਨ,
ਕਿਉ ਆਵਹਿ ਅਜੁ=ਫਿਰ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ )
70

ਫਰੀਦਾ ਬੇ ਨਿਵਾਜਾ ਕੁਤਿਆ ਏਹ ਨ ਭਲੀ ਰੀਤਿ ॥
ਕਬਹੀ ਚਲਿ ਨ ਆਇਆ ਪੰਜੇ ਵਖਤ ਮਸੀਤਿ ॥70॥

(ਰੀਤਿ=ਤਰੀਕਾ, ਕਬ ਹੀ=ਕਦੇ ਭੀ, ਬੇਨਿਵਾਜਾ=
ਜੋ ਨਿਮਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇ)
71

ਉਠੁ ਫਰੀਦਾ ਉਜੂ ਸਾਜਿ ਸੁਬਹ ਨਿਵਾਜ ਗੁਜਾਰਿ ॥
ਜੋ ਸਿਰੁ ਸਾਂਈ ਨਾ ਨਿਵੈ ਸੋ ਸਿਰੁ ਕਪਿ ਉਤਾਰਿ ॥71॥

(ਉਜੂ ਸਾਜਿ=ਮੂੰਹ ਹੱਥ ਧੋ, ਨਿਵਾਜ ਗੁਜਾਰਿ=
ਨਿਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ, ਕਪਿ=ਕੱਟ ਕੇ )
72

ਜੋ ਸਿਰੁ ਸਾਈ ਨਾ ਨਿਵੈ ਸੋ ਸਿਰੁ ਕੀਜੈ ਕਾਂਇ ॥
ਕੁੰਨੇ ਹੇਠਿ ਜਲਾਈਐ ਬਾਲਣ ਸੰਦੈ ਥਾਇ ॥72॥

(ਕੀਜੈ ਕਾਂਇ=ਕੀਹ ਕਰੀਏ, ਕੁੰਨਾ=ਹਾਂਡੀ, ਸੰਦੈ=ਦੇ)
73

ਫਰੀਦਾ ਕਿਥੈ ਤੈਡੇ ਮਾਪਿਆ ਜਿਨ੍ਹੀ ਤੂ ਜਣਿਓਹਿ ॥
ਤੈ ਪਾਸਹੁ ਓਇ ਲਦਿ ਗਏ ਤੂੰ ਅਜੈ ਨ ਪਤੀਣੋਹਿ ॥73॥

(ਤੈਡੇ=ਤੇਰੇ, ਜਣਿਓਹਿ=ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਪਤੀਣੋਹਿ=
ਪਤੀਜਿਆ,ਤਸੱਲੀ ਹੋਈ, ਓਇ=ਉਹ ਤੇਰੇ ਮਾਪੇ)
74

ਫਰੀਦਾ ਮਨੁ ਮੈਦਾਨੁ ਕਰਿ ਟੋਏ ਟਿਬੇ ਲਾਹਿ ॥
ਅਗੈ ਮਿਲ ਨ ਆਵਸੀ ਦੋਜਕ ਸੰਦੀ ਭਾਹਿ ॥74॥

(ਲਾਹਿ=ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਹ, ਟੋਏ ਟਿਬੇ=ਨੀਵੇਂ ਤੇ
ਉੱਚੇ ਥਾਂ, ਅਗੈ=ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ, ਆਵਸੀ=
ਆਵੇਗੀ, ਦੋਜਕ ਸੰਦੀ=ਨਰਕ ਦੀ, ਭਾਹਿ=ਅੱਗ)
75
ਮਹਲਾ 5

ਫਰੀਦਾ ਖਾਲਕੁ ਖਲਕ ਮਹਿ ਖਲਕ ਵਸੈ ਰਬ ਮਾਹਿ ॥
ਮੰਦਾ ਕਿਸੁ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਾਂ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਕੋਈ ਨਾਹਿ ॥75॥

(ਖਾਲਕੁ=ਪਰਮਾਤਮਾ, ਮਾਹਿ=ਵਿਚ, ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ=
ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ)
76

ਫਰੀਦਾ ਜਿਹ ਦਿਹਿ ਨਾਲਾ ਕਪਿਆ ਜੇ ਗਲੁ ਕਪਹਿ ਚੁਖ ॥
ਪਵਨਿ ਨ ਇਤੀ ਮਾਮਲੇ ਸਹਾਂ ਨ ਇਤੀ ਦੁਖ ॥76॥

(ਜਿ ਦਿਨ=ਜਿਸ ਦਿਹਿ, ਨਾਲਾ=ਨਾੜੂ, ਕਪਹਿ=
ਕੱਟ ਦੇਂਦੀਓਂ, ਚੁਖ=ਰਤਾ ਕੁ, ਇਤੀਂ=
ਇੰਨੇ, ਮਾਮਲੇ=ਝੰਬੇਲੇ)
77

ਚਬਣ ਚਲਣ ਰਤੰਨ ਸੇ ਸੁਣੀਅਰ ਬਹਿ ਗਏ ॥
ਹੇੜੇ ਮੁਤੀ ਧਾਹ ਸੇ ਜਾਨੀ ਚਲ ਗਏ ।77॥

(ਚਬਣ=ਦੰਦ, ਚਲਣ=ਲੱਤਾਂ, ਰਤੰਨ=ਅੱਖਾਂ,
ਸੁਣੀਅਰ=ਕੰਨ, ਸੇ=ਉਹ, ਬਹਿ ਗਏ=ਬੈਠ
ਗਏ,ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ, ਹੇੜੇ=
ਸਰੀਰ ਨੇ, ਧਾਹ ਮੁਤੀ=ਢਾਹ ਮਾਰੀ, ਸੇ ਜਾਨੀ=
ਉਹ ਮਿੱਤਰ)
78

ਫਰੀਦਾ ਬੁਰੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਿ ਗੁਸਾ ਮਨਿ ਨ ਹਢਾਇ ॥
ਦੇਹੀ ਰੋਗੁ ਨ ਲਗਈ ਪਲੈ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਪਾਇ ॥78॥

(ਨ ਹਢਾਇ=ਨਾਹ ਆਉਣ ਦੇਹ, ਦੇਹੀ=ਸਰੀਰ ਨੂੰ,
ਪਲੈ ਪਾਇ=ਪੱਲੇ ਪਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ )
79

ਫਰੀਦਾ ਪੰਖ ਪਰਾਹੁਣੀ ਦੁਨੀ ਸੁਹਾਵਾ ਬਾਗੁ ॥
ਨਉਬਤਿ ਵਜੀ ਸੁਬਹ ਸਿਉ ਚਲਣ ਕਾ ਕਰਿ ਸਾਜੁ ॥79।

(ਪੰਖ=ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਡਾਰ, ਦੁਨੀ=ਦੁਨੀਆਂ,
ਸੁਹਾਵਾ=ਸੋਹਣਾ, ਨਉਬਤਿ=ਧੌਂਸਾ, ਸੁਬਹ
ਸਿਉ=ਸਵੇਰ ਦਾ, ਸਾਜੁ=ਸਾਮਾਨ, ਤਿਆਰੀ)
80

ਫਰੀਦਾ ਰਾਤਿ ਕਥੂਰੀ ਵੰਡੀਐ ਸੁਤਿਆ ਮਿਲੈ ਨ ਭਾਉ ॥
ਜਿੰਨਾ੍ਹ ਨੈਣ ਨੀਂਦ੍ਰਾਵਲੇ ਤਿੰਨ੍ਹਾ ਮਿਲਣੁ ਕੁਆਉ ॥80॥

(ਕਥੂਰੀ=ਕਸਤੂਰੀ, ਭਾਉ=ਹਿੱਸਾ, ਨੀਂਦ੍ਰਾਵਲੇ=ਨੀਂਦ ਨਾਲ
ਘੁੱਟੇ ਹੋਏ, ਮਿਲਣੁ=ਮੇਲ, ਕੁਆਉ=ਕਿਥੋਂ)
81

ਫਰੀਦਾ ਮੈ ਜਾਨਿਆ ਦੁਖੁ ਮੁਝ ਕੂ ਦੁਖੁ ਸਬਾਇਐ ਜਗਿ ॥
ਊਚੇ ਚੜਿ ਕੈ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਘਰਿ ਘਰਿ ਏਹਾ ਅਗਿ ॥81॥

(ਮੁਝ ਕੂ=ਮੈਨੂੰ, ਸਬਾਇਐ ਜਗਿ=ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਵਿਚ, ਊਚੇ
ਚੜਿ ਕੈ=ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੋ ਕੇ)
82
ਮਹਲਾ 5

ਫਰੀਦਾ ਭੂਮਿ ਰੰਗਾਵਲੀ ਮੰਝਿ ਵਿਸੂਲਾ ਬਾਗ ॥
ਜੋ ਜਨ ਪੀਰਿ ਨਿਵਾਜਿਆ ਤਿੰਨ੍ਹਾ ਅੰਚ ਨ ਲਾਗ ॥82

(ਭੂਮਿ=ਧਰਤੀ, ਰੰਗਾਵਲੀ=(ਰੰਗ+ਆਵਲੀ)
ਆਨੰਦ ਦੀ ਕਤਾਰ ਭਾਵ ਸੁਹਾਵਣੀ, ਮੰਝਿ=
ਵਿਚ, ਵਿਸੂਲਾ=ਵਿਸੁ-ਭਰਿਆ,ਵਿਹੁਲਾ)
83
ਮਹਲਾ 5

ਫਰੀਦਾ ਉਮਰ ਸੁਹਾਵੜੀ ਸੰਗਿ ਸੁਵੰਨੜੀ ਦੇਹ ॥
ਵਿਰਲੇ ਕੇਈ ਪਾਈਅਨਿ ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਪਿਆਰੇ ਨੇਹ ॥83॥

(ਸੁਹਾਵੜੀ=ਸੁਹਾਵਲੀ, ਸੁਖ-ਭਰੀ, ਸੰਗਿ=ਨਾਲ,
ਸੁਵੰਨੜੀ=ਸੋਹਣੇ ਰੰਗ ਵਾਲੀ, ਦੇਹ=ਸਰੀਰ,
ਪਾਈਅਨਿ=ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,ਮਿਲਦੇ ਹਨ)
84

ਕੰਧੀ ਵਹਣ ਨ ਢਾਹਿ ਤਉ ਭੀ ਲੇਖਾ ਦੇਵਣਾ ॥
ਜਿਧਰਿ ਰਬ ਰਜਾਇ ਵਹਣੁ ਤਿਦਾਊ ਗੰਉ ਕਰੇ ॥84॥

(ਵਹਣ=ਹੇ ਵਹਣ, ਕੰਧੀ=ਨਦੀ ਦਾ ਕੰਢਾ, ਤਉ=
ਤੂੰ , ਜਿਧਰਿ=ਜਿਸ ਪਾਸੇ, ਰਬ ਰਜਾਇ=ਰੱਬ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ,
ਤਿਦਾਊ=ਉਸੇ ਪਾਸੇ, ਗੰਉ ਕਰੇ=ਰਸਤਾ
ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ)
85

ਫਰੀਦਾ ਡੁਖਾ ਸੇਤੀ ਦਿਹੁ ਗਇਆ ਸੂਲਾਂ ਸੇਤੀ ਰਾਤਿ ॥
ਖੜਾ ਪੁਕਾਰੇ ਪਾਤਣੀ ਬੇੜਾ ਕਪਰ ਵਾਤਿ ॥85॥

(ਡੁਖਾ ਸੇਤੀ=ਦੁੱਖਾਂ ਨਾਲ, ਦਿਹੁ=ਦਿਨ,
ਸੂਲਾਂ=ਚੋਭਾਂ,ਫ਼ਿਕਰ, ਪਾਤਣੀ=ਮਲਾਹ,
ਕਪਰ=ਲਹਿਰਾਂ,ਠਾਠਾਂ, ਵਾਤਿ=ਮੂੰਹ ਵਿਚ)
86

ਲੰਮੀ ਲੰਮੀ ਨਦੀ ਵਹੈ ਕੰਧੀ ਕੇਰੈ ਹੇਤਿ ॥
ਬੇੜੇ ਨੋ ਕਪਰੁ ਕਿਆ ਕਰੇ ਜੇ ਪਾਤਣ ਰਹੈ ਸੁਚੇਤਿ ॥86॥

(ਨਦੀ=ਦੁਖਾਂ ਦੀ ਨਦੀ, ਵਹੈ=ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਕੇਰੈ
ਹੇਤਿ=ਢਾਹਣ ਵਾਸਤੇ, ਨੋ=ਨੂੰ, ਕਿਆ ਕਰੇ=ਕੀਹ
ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਾਤਣ ਚੇਤਿ=ਪਾਤਣ (ਮਲਾਹ)
ਦੇ ਚੇਤੇ ਵਿਚ, ਸੁ=ਉਹ ਬੇੜਾ)
87

ਫਰੀਦਾ ਗਲੀਂ ਸੁ ਸਜਣ ਵੀਹ ਇਕੁ ਢੂੰਢੇਦੀ ਨ ਲਹਾਂ ॥
ਧੁਖਾਂ ਜਿਉ ਮਾਂਲੀਹ ਕਾਰਣਿ ਤਿੰਨ੍ਹਾ ਮਾ ਪਿਰੀ ॥87॥

(ਗਲੀਂ=ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ, ਇਕੁ=ਅਸਲ ਸੱਜਣ, ਨ ਲਹਾਂ=ਮੈਨੂੰ
ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ, ਧੁਖਾਂ=ਅੰਦਰੇ ਅੰਦਰ ਦੁਖੀ ਹੋ
ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਮਾਂਲੀਹ=ਸੁੱਕੇ ਗੋਹੇ ਦਾ ਚੂਰਾ,
ਮਾ=ਮੇਰਾ, ਪਿਰੀ ਕਾਰਣਿ=ਪਿਆਰਿਆਂ ਖ਼ਾਤਰ,
ਤਿਨ੍ਹਾ=ਉਹਨਾਂ)
88

ਫਰੀਦਾ ਇਹੁ ਤਨੁ ਭਉਕਣਾ ਨਿਤ ਨਿਤ ਦੁਖੀਐ ਕਉਣੁ ॥
ਕੰਨੀ ਬੁਜੇ ਦੇ ਰਹਾਂ ਕਿਤੀ ਵਗੈ ਪਉਣੁ ॥88॥

(ਭਉਕਣਾ=ਭਉਂਕਾ, ਦੁਖੀਐ ਕਉਣੁ=
ਕੌਣ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ, ਦੇ ਰਹਾਂ=
ਦੇਈ ਰੱਖਾਂ, ਕਿਤੀ=ਕਿੰਨੀ ਹੀ, ਪਉਣੁ=ਹਵਾ)
89

ਫਰੀਦਾ ਰਬ ਖਜੂਰੀ ਪਕੀਆਂ ਮਾਖਿਅ ਨਈ ਵਹੰਨ੍ਹਿ ॥
ਜੋ ਜੋ ਵੰਞੈਂ ਡੀਹੜਾ ਸੋ ਉਮਰ ਹਥ ਪਵੰਨਿ ॥89॥

(ਰਬ ਖਜੂਰੀ=ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਖਜੂਰਾਂ, ਮਾਖਿਅ
ਨਈ=ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ, ਵੰਞਂੈ=
ਲੰਘ ਰਿਹਾ, ਡੀਹੜਾ=ਦਿਨ, ਉਮਰ ਹਥ
ਪਵੰਨਿ=ਉਮਰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ)
90

ਫਰੀਦਾ ਤਨੁ ਸੁਕਾ ਪਿੰਜਰੁ ਥੀਆ ਤਲੀਆਂ ਖੂੰਡਹਿ ਕਾਗ ॥
ਅਜੈ ਸੁ ਰਬੁ ਨ ਬਾਹੁੜਿਓ ਦੇਖੁ ਬੰਦੇ ਕੇ ਭਾਗ ॥90॥

(ਪਿੰਜਰੁ ਥੀਆ=ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ,
ਖੂੰਡਹਿ=ਠੂੰਗ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਾਗ=ਕਾਂ,ਵਿਕਾਰ,
ਅਜੈ=ਅਜੇ ਭੀ, ਨ ਬਾਹੁੜਿਓ=ਨਹੀਂ ਤੁੱਠਾ, ਨਹੀਂ
ਆਇਆ)
91

ਕਾਗਾ ਕਰੰਗ ਢੰਢੋਲਿਆ ਸਗਲਾ ਖਾਇਆ ਮਾਸੁ ॥
ਏ ਦੁਇ ਨੈਨਾ ਮਤਿ ਛੁਹਉ ਪਿਰ ਦੇਖਨ ਕੀ ਆਸ ॥91॥

(ਕਾਗਾ=ਕਾਵਾਂ ਨੇ,ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੇ, ਕਰੰਗ=ਪਿੰਜਰ,
ਸਗਲਾ=ਸਾਰਾ, ਮਤਿ ਛੁਹਉ=ਨਾ ਛੇੜੋ)
92

ਕਾਗਾ ਚੂੰਡਿ ਨ ਪਿੰਜਰਾ ਬਸੈ ਤ ਉਡਰਿ ਜਾਹਿ ॥
ਜਿਤੁ ਪਿੰਜਰੈ ਮੇਰਾ ਸਹੁ ਵਸੈ ਮਾਸੁ ਨ ਤਿਦੂ ਖਾਹਿ ॥92॥

(ਕਾਗਾ=ਹੇ ਕਾਂ, ਚੂੰਡਿ ਨ=ਨਾਹ ਠੂੰਗ, ਪਿੰਜਰਾ=
ਸੁੱਕਾ ਹੋਇਆ ਸਰੀਰ, ਬਸੈ=ਵੱਸ, ਤ=ਤਾਂ, ਜਿਤੁ ਪਿੰਜਰੈ=
ਜਿਸ ਸਰੀਰ ਵਿਚ, ਤਿਦੂ=ਉਸ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ)
93

ਫਰੀਦਾ ਗੋਰ ਨਿਮਾਣੀ ਸਡੁ ਕਰੇ ਨਿਘਰਿਆ ਘਰਿ ਆਉ ॥
ਸਰਪਰ ਮੈਥੈ ਆਵਣਾ ਮਰਣਹੁ ਨ ਡਰੀਆਹੁ ॥93॥

(ਨਿਮਾਣੀ=ਵਿਚਾਰੀ, ਸਡੁ ਕਰੇ=ਵਾਜ ਮਾਰ ਰਹੀ
ਹੈ,ਨਿਘਰਿਆ=ਹੇ ਬੇ-ਘਰੇ ਜੀਵ, ਘਰਿ=ਘਰ ਵਿਚ,
ਸਰਪਰ=ਆਖ਼ਿਰ ਨੂੰ, ਮੈਥੈ=ਮੇਰੇ ਪਾਸ)
94

ਏਨੀ ਲੋਇਣੀ ਦੇਖਦਿਆ ਕੇਤੀ ਚਲਿ ਗਈ ॥
ਫਰੀਦਾ ਲੋਕਾਂ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਮੈ ਆਪਣੀ ਪਈ ॥94॥

(ਏਨੀ ਲੋਇਣੀ=ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ, ਕੇਤੀ=
ਕਿਤਨੀ ਹੀ,ਬੇਅੰਤ ਜੀਵ)
95

ਆਪੁ ਸਵਾਰਹਿ ਮੈ ਮਿਲਹਿ ਮੈ ਮਿਲਿਆ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
ਫਰੀਦਾ ਜੇ ਤੂ ਮੇਰਾ ਹੋਇ ਰਹਹਿ ਸਭੁ ਜਗੁ ਤੇਰਾ ਹੋਇ ॥95॥

(ਆਪੁ=ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ, ਮੈ=ਮੈਂਨੂੰ)
96

ਕੰਧੀ ਉਤੈ ਰੁਖੜਾ ਕਿਚਰਕੁ ਬੰਨੈ ਧੀਰੁ ॥
ਫਰੀਦਾ ਕਚੈ ਭਾਂਡੈ ਰਖੀਐ ਕਿਚਰੁ ਤਾਈ ਨੀਰੁ ॥96॥

(ਕੰਧੀ=ਕੰਢਾ, ਰੁਖੜਾ=ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਰੁੱਖ,
ਧੀਰ=ਧੀਰਜ, ਨੀਰੁ=ਪਾਣੀ)
97

ਫਰੀਦਾ ਮਹਲ ਨਿਸਖਣ ਰਹਿ ਗਏ ਵਾਸਾ ਆਇਆ ਤਲਿ ॥
ਗੋਰਾਂ ਸੇ ਨਿਮਾਣੀਆ ਬਹਸਨਿ ਰੂਹਾਂ ਮਲਿ ॥
ਆਖੀਂ ਸੇਖਾ ਬੰਦਗੀ ਚਲਣੁ ਅਜੁ ਕਿ ਕਲਿ ॥97॥

(ਮਹਲ=ਪੱਕੇ ਘਰ, ਨਿਸਖਣ=ਸੁੰਞੇ, ਤਲਿ=
ਹੇਠਾਂ ਧਰਤੀ ਵਿਚ, ਬਹਸਨਿ=ਬੈਠਣਗੀਆਂ,
ਗੋਰਾਂ ਨਿਮਾਣੀਆ=ਇਹ ਵਿਚਾਰੀਆਂ
ਕਬਰਾਂ, ਮਲਿ=ਮੱਲ ਕੇ)
98

ਫਰੀਦਾ ਮਉਤੈ ਦਾ ਬੰਨਾ ਏਵੈ ਦਿਸੈ ਜਿਉ ਦਰਿਆਵੈ ਢਾਹਾ ॥
ਅਗੈ ਦੋਜਕੁ ਤਪਿਆ ਸੁਣੀਐ ਹੂਲ ਪਵੈ ਕਾਹਾਹਾ ॥
ਇਕਨਾ ਨੋ ਸਭ ਸੋਝੀ ਆਈ ਇਕਿ ਫਿਰਦੇ ਵੇਪਰਵਾਹਾ ॥
ਅਮਲ ਜਿ ਕੀਤਿਆ ਦੁਨੀ ਵਿਚਿ ਸੇ ਦਰਗਹ ਓਗਾਹਾ ॥98॥

(ਏਵੈ=ਇਉਂ, ਢਾਹਾ=ਕਿਨਾਰਾ, ਹੂਲ=ਰੌਲਾ,
ਕਾਹਾਹਾ=ਹਾਹਾਕਾਰ, ਦੋਜਕ=ਨਰਕ, ਇਕਿ=ਕਈ
ਜੀਵ, ਓਗਾਹਾ=ਗਵਾਹ)
99

ਫਰੀਦਾ ਦਰੀਆਵੈ ਕੰਨ੍ਹੈ ਬਗੁਲਾ ਬੈਠਾ ਕੇਲ ਕਰੇ ॥
ਕੇਲ ਕਰੇਂਦੇ ਹੰਝ ਨੋ ਅਚਿੰਤੇ ਬਾਜ ਪਏ ॥
ਬਾਜ ਪਏ ਤਿਸੁ ਰਬ ਦੇ ਕੇਲਾਂ ਵਿਸਰੀਆਂ ॥
ਜੋ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਨ ਚੇਤੇ ਸਨਿ ਸੋ ਗਾਲੀ ਰਬ ਕੀਆਂ ॥99॥

(ਕੰਨੈ=ਕੰਢੇ ਤੇ, ਕੇਲ=ਕਲੋਲ, ਹੰਝ=
ਹੰਸ ਜਿਹਾ ਚਿੱਟਾ ਬਗੁਲਾ, ਅਚਿੰਤੇ=
ਅਚਨ-ਚੇਤ, ਤਿਸੁ=ਉਸ ਨੂੰ, ਵਿਸਰੀਆਂ=
ਭੁੱਲ ਗਈਆਂ, ਮਨਿ=ਮਨ ਵਿਚ, ਚੇਤੇ
ਸਨਿ=ਯਾਦ ਸਨ, ਗਾਲੀ=ਗੱਲਾਂ)
100

ਸਾਢੇ ਤ੍ਰੈ ਮਣ ਦੇਹੁਰੀ ਚਲੈ ਪਾਣੀ ਅੰਨਿ ॥
ਆਇਓ ਬੰਦਾ ਦੁਨੀ ਵਿਚਿ ਵਤਿ ਆਸੂਣੀ ਬੰਨ੍ਹਿ ॥
ਮਲਕਲ ਮਉਤ ਜਾਂ ਆਵਸੀ ਸਭ ਦਰਵਾਜੇ ਭੰਨਿ ॥
ਤਿਨ੍ਹਾ ਪਿਆਰਿਆ ਭਾਈਆਂ ਅਗੈ ਦਿਤਾ ਬੰਨ੍ਹਿ ॥
ਵੇਖਹੁ ਬੰਦਾ ਚਲਿਆ ਚਹੁ ਜਣਿਆ ਦੈ ਕੰਨ੍ਹਿ ॥
ਫਰੀਦਾ ਅਮਲ ਜਿ ਕੀਤੇ ਦੁਨੀ ਵਿਚਿ ਦਰਗਹ ਆਏ ਕੰਮਿ ॥100॥

(ਦੇਹੁਰੀ=ਸੋਹਣਾ ਸਰੀਰ, ਚਲੈ=ਤੁਰਦਾ ਹੈ, ਅੰਨਿ=
ਅੰਨ ਨਾਲ, ਵਤਿ=ਮੁੜ ਮੁੜ ਕੇ, ਆਸੂਣੀ=ਨਿੱਕੀ
ਜਿਹੀ ਆਸ, ਮਲਕਲ ਮਉਤ=ਮੌਤ ਦਾ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ, ਕੰਨ੍ਹਿ=
ਮੋਢੇ ਤੇ, ਆਏ ਕੰਮਿ=ਕੰਮ ਵਿਚ ਆਏ)
101

ਫਰੀਦਾ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ੍ਹ ਪੰਖੀਆ ਜੰਗਲਿ ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਵਾਸੁ ॥
ਕਕਰੁ ਚੁਗਨਿ ਥਲਿ ਵਸਨਿ ਰਬ ਨ ਛੋਡਨਿ ਪਾਸੁ ॥101॥

(ਹਉ=ਮੈਂ, ਬਲਿਹਾਰੀ=ਕੁਰਬਾਨ, ਕਕਰੁ=
ਕੰਕਰ,ਰੋੜ, ਥਲਿ=ਭੁਇੰ ਉਤੇ, ਰਬ ਪਾਸੁ=
ਰੱਬ ਦਾ ਆਸਰਾ)
102

ਫਰੀਦਾ ਰੁਤਿ ਫਿਰੀ ਵਣੁ ਕੰਬਿਆ ਪਤ ਝੜੇ ਝੜਿ ਪਾਹਿ ॥
ਚਾਰੇ ਕੁੰਡਾ ਢੂੰਢੀਆ ਰਹਣੁ ਕਿਥਾਊ ਨਾਹਿ ॥102॥

(ਫਿਰੀ=ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ, ਵਣੁ=ਜੰਗਲ,ਜੰਗਲ ਦੇ ਰੁੱਖ,
ਰਹਣੁ=ਥਿਰਤਾ, ਕਿਥਾਊ=ਕਿਤੇ ਭੀ)
103

ਫਰੀਦਾ ਪਾੜਿ ਪਟੋਲਾ ਧਜ ਕਰੀ ਕੰਬਲੜੀ ਪਹਿਰੇਉ ॥
ਜਿਨ੍ਹੀ ਵੇਸੀ ਸਹੁ ਮਿਲੈ ਸੇਈ ਵੇਸੁ ਕਰੇਉ ॥103॥

(ਪਾੜਿ=ਪਾੜ ਕੇ, ਪਟੋਲਾ=ਚੁੰਨੀ,ਪੱਟ
ਦਾ ਕੱਪੜਾ, ਧਜ=ਲੀਰਾਂ, ਕੰਬਲੜੀ=ਮਾੜੀ
ਜਿਹੀ ਕੰਬਲੀ, ਜਿਨ੍ਹੀ ਵੇਸੀ=ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੇਸਾਂ
ਨਾਲ, ਸਹੁ=ਖਸਮ)
104
ਮ: 3

ਕਾਇ ਪਟੋਲਾ ਪਾੜਤੀ ਕੰਬਲੜੀ ਪਹਿਰੇਇ ॥
ਨਾਨਕ ਘਰ ਹੀ ਬੈਠਿਆ ਸਹੁ ਮਿਲੈ ਜਿ ਨੀਅਤਿ ਰਾਸਿ ਕਰੇਇ ॥104॥

(ਕਾਇ=ਕਿਸ ਵਾਸਤੇ, ਪਹਿਰੇਇ=ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ,
ਰਾਸਿ=ਚੰਗੀ,ਸਾਫ਼ )
105
ਮ: 5

ਫਰੀਦਾ ਗਰਬੁ ਜਿਨ੍ਹਾ ਵਡਿਆਈਆ ਧਨਿ ਜੋਬਨਿ ਆਗਾਹ ॥
ਖਾਲੀ ਚਲੇ ਧਣੀ ਸਿਉ ਟਿਬੇ ਜਿਉ ਮੀਹਾਹੁ ॥105॥

(ਵਡਿਆਈਆ ਗਰਬੁ=ਵਡਿਆਈਆਂ ਦਾ
ਮਾਣ, ਧਨਿ=ਧਨ ਦੇ ਕਾਰਣ, ਜੋਬਨਿ=
ਜੁਆਨੀ ਦੇ ਕਾਰਣ, ਆਗਾਹ=ਬੇਅੰਤ,
ਧਣੀ=ਰੱਬ, ਪਰਮਾਤਮਾ, ਸਿਉ=ਤੋਂ,
ਮੀਹਾਹੁ=ਮੀਂਹ ਤੋਂ)
106

ਫਰੀਦਾ ਤਿਨਾ ਮੁਖ ਡਰਾਵਣੇ ਜਿਨਾ ਵਿਸਾਰਿਓਨੁ ਨਾਉ ॥
ਐਥੈ ਦੁਖ ਘਣੇਰਿਆ ਅਗੈ ਠਉਰ ਨ ਠਾਉ ॥106॥

(ਐਥੈ=ਇਸ ਜੀਵਨ ਵਿਚ, ਘਣੇਰਿਆ=ਘਨੇਰੇ,
ਬਹੁਤ, ਠਉਰ ਨ ਠਾਉ=ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ)
107

ਫਰੀਦਾ ਪਿਛਲ ਰਾਤਿ ਨ ਜਾਗਿਓਹਿ ਜੀਵਦੜੋ ਮੁਇਓਹਿ ॥
ਜੇ ਤੈ ਰਬੁ ਵਿਸਰਿਆ ਤ ਰਬਿ ਨ ਵਿਸਰਿਓਹਿ ॥107॥

(ਪਿਛਲਿ ਰਾਤਿ=ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ, ਨ
ਜਾਗਿਓਹਿ=ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਗਿਆ,
ਮੁਇਓਹਿ=ਤੂੰ ਮੋਇਆ, ਤੈ=
ਤੂੰ)
108
ਮ:5

ਫਰੀਦਾ ਕੰਤੁ ਰੰਗਾਵਲਾ ਵਡਾ ਵੇਮੁਹਤਾਜੁ ॥
ਅਲਹ ਸੇਤੀ ਰਤਿਆ ਏਹੁ ਸਚਾਵਾਂ ਸਾਜੁ ॥108॥

(ਕੰਤੁ=ਖਸਮ,ਪਰਮਾਤਮਾ, ਰੰਗਾਵਲਾ=
ਸੋਹਣਾ, ਅਲਹ ਸੇਤੀ=ਰੱਬ ਨਾਲ, ਸਾਜੁ=ਬਣਤਰ,
ਰੂਪ, ਸਚਾਵਾਂ=ਸੱਚ ਵਾਲਾ, ਏਹੁ ਸਾਜੁ=
ਇਹ ਰੂਪ)
109
ਮ:5

ਫਰੀਦਾ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਇਕੁ ਕਰਿ ਦਿਲ ਤੇ ਲਾਹਿ ਵਿਕਾਰੁ ॥
ਅਲਹ ਭਾਵੈ ਸੋ ਭਲਾ ਤਾਂ ਲਭੀ ਦਰਬਾਰੁ ॥109॥

(ਇਕੁ ਕਰਿ=ਇਕ ਸਮਾਨ ਕਰ, ਵਿਕਾਰੁ=
ਪਾਪ, ਤੇ=ਤੋਂ, ਅਲਹ ਭਾਵੈ=ਰੱਬ ਨੂੰ
ਚੰਗਾ ਲੱਗੇ, ਦਰਬਾਰੁ=ਰੱਬ ਦੀ ਦਰਗਾਹ)
110
ਮ:5

ਫਰੀਦਾ ਦੁਨੀ ਵਜਾਈ ਵਜਦੀ ਤੂੰ ਭੀ ਵਜਹਿ ਨਾਲਿ ॥
ਸੋਈ ਜੀਉ ਨ ਵਜਦਾ ਜਿਸੁ ਅਲਹੁ ਕਰਦਾ ਸਾਰ ॥110॥

(ਦੁਨੀ=ਦੁਨੀਆਂ,ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ,
ਵਜਾਈ=ਮਾਇਆ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰੀ ਹੋਈ,
ਸਾਰ=ਸੰਭਾਲ, ਅਲਹੁ=ਪਰਮਾਤਮਾ)
111
ਮ:5

ਫਰੀਦਾ ਦਿਲੁ ਰਤਾ ਇਸੁ ਦੁਨੀ ਸਿਉ ਦੁਨੀ ਨ ਕਿਤੈ ਕੰਮਿ ॥
ਮਿਸਲ ਫਕੀਰਾਂ ਗਾਖੜੀ ਸੁ ਪਾਈਐ ਪੂਰ ਕਰੰਮਿ ॥111॥

(ਰਤਾ=ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ, ਦੁਨੀ=ਦੁਨੀਆਂ,
ਮਾਇਆ, ਕਿਤੈ ਕੰਮਿ=ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ,
ਮਿਸਲ ਫਕੀਰਾਂ=ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਵਾਲੀ ਰਹਿਣੀ, ਗਾਖੜੀ=
ਔਖੀ, ਪੂਰ ਕਰੰਮਿ=ਪੂਰੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ)
112

ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਫੁਲੜਾ ਫਲੁ ਭੀ ਪਛਾ ਰਾਤਿ ॥
ਜੋ ਜਾਗੰਨ੍ਹਿ ਲਹੰਨਿ ਸੇ ਸਾਈ ਕੰਨੋ ਦਾਤਿ ॥112॥

(ਫੁਲੜਾ=ਸੋਹਣਾ ਜਿਹਾ ਫੁੱਲ, ਪਛਾ ਰਾਤਿ=
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ, ਜਾਗੰਨਿ=ਜਾਗਣ, ਲਹੰਨਿ=
ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕੰਨੋ=ਪਾਸੋਂ)
113

ਦਾਤੀ ਸਾਹਿਬ ਸੰਦੀਆ ਕਿਆ ਚਲੈ ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ॥
ਇਕਿ ਜਾਗੰਦੇ ਨਾ ਲਹਨ੍ਹਿ ਇਕਨ੍ਹਾ ਸੁਤਿਆ ਦੇਇ ਉਠਾਲਿ ॥113॥

(ਦਾਤੀ=ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ਾਂ, ਲਹਨ੍ਹਿ=ਲੈਂਦੇ)
114

ਢੂਢੇਦੀਏ ਸੁਹਾਗ ਕੂ ਤਉ ਤਨਿ ਕਾਈ ਕੋਰ ॥
ਜਿਨ੍ਹਾ ਨਾਉ ਸੁਹਾਗਣੀ ਤਿਨ੍ਹਾ ਝਾਕ ਨ ਹੋਰ ॥114॥

(ਕੂ=ਨੂੰ, ਤਉ ਤਨਿ=ਤੇਰੇ ਅੰਦਰ, ਕੋਰ=ਘਾਟ,
ਕਾਈ=ਕੋਈ, ਝਾਕ=ਆਸ,ਟੇਕ)
115

ਸਬਰ ਮੰਝ ਕਮਾਣ ਏ ਸਬਰੁ ਕਾ ਨੀਹਣੋ ॥
ਸਬਰ ਸੰਦਾ ਬਾਣੁ ਖਾਲਕੁ ਖਤਾ ਨ ਕਰੀ ॥115॥

(ਮੰਝ=ਮਨ ਵਿਚ, ਸਬਰ ਕਮਾਣ=ਸਬਰ ਦੀ
ਕਮਾਣ, ਨੀਹਣੋ=ਚਿੱਲਾ, ਸੰਦਾ=ਦਾ,
ਬਾਣੁ=ਤੀਰ, ਖਤਾ ਨ ਕਰੀ=ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ
ਜਾਣ ਦੇਂਦਾ)
116

ਸਬਰ ਅੰਦਰਿ ਸਾਬਰੀ ਤਨ ਏਵੈ ਜਾਲੇਨ੍ਹਿ ॥
ਹੋਨਿ ਨਜੀਕਿ ਖੁਦਾਇ ਦੈ ਭੇਤੁ ਨ ਕਿਸੈ ਦੇਨਿ ॥116॥

(ਸਾਬਰੀ=ਸਬਰ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ, ਏਵੈ=ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤਨੁ ਜਾਲੇਨ੍ਹਿ=ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾੜਦੇ
ਹਨ, ਹੋਨਿ=ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਜੀਕਿ=ਨੇੜੇ,
ਕਿਸੈ=ਕਿਸੇ ਨੂੰ)
117

ਸਬਰ ਏਹੁ ਸੁਆਉ ਜੇ ਤੂੰ ਬੰਦਾ ਦਿੜੁ ਕਰਹਿ ॥
ਵਧਿ ਥੀਵਹਿ ਦਰੀਆਉ ਟੁਟਿ ਨ ਥੀਵਹਿ ਵਾਹੜਾ ॥117॥

(ਸੁਆਉ=ਸੁਆਰਥ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ, ਦਿੜੁ=ਪੱਕਾ,
ਵਧਿ=ਵਧ ਕੇ, ਥੀਵਹਿ=ਹੋ ਜਾਹਿੰਗਾ, ਵਾਹੜਾ=
ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਵਹਣ, ਟੁਟਿ=ਟੁੱਟ ਕੇ,ਘਟ ਕੇ)
118

ਫਰੀਦਾ ਦਰਵੇਸੀ ਗਾਖੜੀ ਚੋਪੜੀ ਪਰੀਤਿ ॥
ਇਕਨਿ ਕਿਨੈ ਚਾਲੀਐ ਦਰਵੇਸਾਵੀ ਰੀਤਿ ॥118॥

(ਗਾਖੜੀ=ਔਖੀ, ਦਰਵੇਸੀ=ਫ਼ਕੀਰੀ,
ਚੋਪੜੀ=ਵਿਖਾਵੇ ਦੀ, ਇਕਨਿ ਕਿਨੈ=
ਕਿਸੇ ਵਿਰਲੇ ਨੇ, ਚਾਲੀਐ=ਚਲਾਈ ਹੈ,
ਦਰਵੇਸਾਵੀ=ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਲੀ)
119

ਤਨ ਤਪੈ ਤਨੂਰ ਜਿਉ ਬਾਲਣੁ ਹਡ ਬਲੰਨ੍ਹਿ ॥
ਪੈਰੀ ਥਕਾਂ ਸਿਰਿ ਜੁਲਾਂ ਜਿ ਮੂੰ ਪਿਰੀ ਮਿਲੰਨ੍ਹਿ ॥119॥

(ਬਲੰਨਿ=ਬਲਣ, ਥਕਾਂ=ਜੇ ਮੈਂ ਥੱਕ ਜਾਵਾਂ,
ਸਿਰਿ—ਸਿਰ ਨਾਲ, ਜੁਲਾਂ=ਮੈਂ ਤੁਰਾਂ, ਮੂੰ=
ਮੈਨੂੰ, ਪਿਰੀ=ਪਿਆਰੀ ਰੱਬ ਦੀ, ਮਿਲੰਨਿ=ਮਿਲਣ)
120
(ਮ: 1)

ਤਨ ਨ ਤਪਾਇ ਤਨੂਰ ਜਿਉ ਬਾਲਣੁ ਹਡ ਨ ਬਾਲਿ ॥
ਸਿਰਿ ਪੈਰੀ ਕਿਆ ਫੇੜਿਆ ਅੰਦਰਿ ਪਿਰੀ ਨਿਹਾਲਿ ॥120।

(ਸਿਰਿ=ਸਿਰ ਨੇ, ਪੈਰੀ=ਪੈਰਾਂ ਨੇ, ਫੇੜਿਆ=
ਵਿਗਾੜਿਆ ਹੈ, ਨਿਹਾਲਿ=ਵੇਖ)
121
(ਮ: 4)

ਹਉ ਢੂਢੇਦੀ ਸਜਣਾ ਸਜਣੁ ਮੈਡੇ ਨਾਲਿ ॥
ਨਾਨਕ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖੀਐ ਗੁਰਮਿਖ ਦੇਇ ਦਿਖਾਲਿ ॥121॥

(ਮੈਡੇ ਨਾਲਿ=ਮੇਰੇ ਨਾਲ, ਅਲਖੁ=ਲੱਛਣਹੀਨ,
ਦੇਇ ਦਿਖਾਲਿ=ਵਿਖਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ)
122
(ਮ:3)

ਹੰਸਾ ਦੇਖਿ ਤਰੰਦਿਆ ਬਗਾ ਆਇਆ ਚਾਉ ॥
ਡੁਬਿ ਮੁਏ ਬਗ ਬਪੁੜੇ ਸਿਰੁ ਤਲਿ ਉਪਰਿ ਪਾਉ ॥122॥

(ਬਗਾ=ਬਗਲਿਆਂ ਨੂੰ, ਬਪੁੜੇ=ਵਿਚਾਰੇ, ਤਲਿ=ਹੇਠਾਂ)
123
(ਮ:3)

ਮੈ ਜਾਣਿਆ ਵਡ ਹੰਸੁ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈ ਕੀਤਾ ਸੰਗੁ ॥
ਜੇ ਜਾਣਾ ਬਗੁ ਬਪੁੜਾ ਜਨਮਿ ਭੇੜੀ ਅੰਗੁ ॥123॥

(ਵਡਹੰਸੁ=ਵੱਡਾ ਹੰਸ, ਜੇ ਜਾਣਾ=ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ
ਹੁੰਦਾ, ਜਨਮਿ=ਸਾਰੀ ਉਮਰ, ਨ ਭੇੜੀ=ਨਾ
ਛੁੰਹਦੀ)
124
(ਮ:1)

ਕਿਆ ਹੰਸੁ ਕਿਆ ਬਗੁਲਾ ਜਾ ਕਉ ਨਦਰਿ ਧਰੇ ॥
ਜੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਕਾਗਹੁ ਹੰਸੁ ਕਰੇ ॥124॥

(ਕਿਆ=ਭਾਵੇਂ, ਜਾ ਕਉ=ਜਿਸ ਉਤੇ, ਨਦਰਿ=
ਮਿਹਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ, ਤਿਸੁ=ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ, ਕਾਗਹੁ=
ਕਾਂ ਤੋਂ)
125

ਸਰਵਰ ਪੰਖੀ ਹੇਕੜੋ ਫਾਹੀਵਾਲ ਪਚਾਸ ॥
ਇਹੁ ਤਨੁ ਲਹਰੀ ਗਡੁ ਥਿਆ ਸਚੇ ਤੇਰੀ ਆਸ ॥125॥

(ਸਰਵਰ=ਤਲਾਬ ਦਾ, ਹੇਕੜੋ=ਇਕੱਲਾ, ਗਡੁ
ਥਿਆ=ਫਸ ਗਿਆ ਹੈ, ਲਹਰੀ=ਲਹਿਰਾਂ ਵਿਚ)
126

ਕਵਣੁ ਸੁ ਅਖਰੁ ਕਵਣੁ ਗੁਣੁ ਕਵਣੁ ਸੁ ਮਣੀਆ ਮੰਤੁ ॥
ਕਵਣੁ ਸੁ ਵੇਸੋ ਹਉ ਕਰੀ ਜਿਤੁ ਵਸਿ ਆਵੈ ਕੰਤੁ ॥126॥

(ਮਣੀਆ=ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ, ਹਉ=ਮੈਂ, ਜਿਤੁ=ਜਿਸ ਵੇਸ
ਨਾਲ, ਵਸਿ=ਵੱਸ ਵਿਚ)
127

ਨਿਵਣੁ ਸੁ ਅਖਰ ਖਵਣੁ ਗੁਣੁ ਜਿਹਬਾ ਮਣੀਆ ਮੰਤੁ ॥
ਏ ਤ੍ਰੈ ਭੇਣੇ ਵੇਸ ਕਰਿ ਤਾਂ ਵਸਿ ਆਵੀ ਕੰਤੁ ॥127॥

(ਖਵਣੁ=ਸਹਾਰਨਾ, ਜਿਹਬਾ=ਮਿੱਠੀ ਜੀਭ)
128

ਮਤਿ ਹੋਦੀ ਹੋਇ ਇਆਣਾ ॥ ਤਾਣ ਹੋਦੇ ਹੋਇ ਨਿਤਾਣਾ ॥
ਅਣਹੋਦੇ ਆਪੁ ਵੰਡਾਏ ॥ ਕੋ ਐਸਾ ਭਗਤੁ ਸਦਾਏ ॥128॥

(ਮਤਿ=ਅਕਲ, ਹੋਇ=ਬਣੇ, ਤਾਣੁ=
ਤਾਕਤ, ਅਣਹੋਦੇ=ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਭੀ
ਦੇਣ ਜੋਗਾ ਨਾਹ ਹੋਵੇ, ਸਦਾਏ=
ਅਖਵਾਏ)
129

ਇਕੁ ਫਿਕਾ ਨ ਗਾਲਾਇ ਸਭਨਾ ਮਹਿ ਸਚਾ ਧਣੀ ॥
ਹਿਆਉ ਨ ਕੈਹੀ ਠਾਹਿ ਮਾਣਕ ਸਭ ਅਮੋਲਵੇ ॥129॥

(ਗਾਲਾਇ=ਬੋਲ, ਇਕੁ=ਇੱਕ ਭੀ ਬਚਨ, ਧਣੀ=
ਮਾਲਕ, ਹਿਆਉ=ਹਿਰਦਾ, ਕੈਹੀ=ਕਿਸੇ ਦਾ
ਭੀ, ਠਾਹਿ=ਢਾਹ, ਮਾਣਕ=ਮੋਤੀ)
130

ਸਭਨਾ ਮਨ ਮਾਣਿਕ ਠਾਹਣੁ ਮੂਲਿ ਮਚਾਂਗਵਾ ॥
ਜੇ ਤਉ ਪਿਰੀਆ ਦੀ ਸਿਕ ਹਿਆਉ ਨ ਠਾਹੇ ਕਹੀ ਦਾ ॥130॥

(ਠਾਹਣੁ=ਢਾਹਣਾ, ਮੂਲਿ=ਉੱਕਾ ਹੀ,
ਮਚਾਂਗਵਾ=ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ, ਤਉ=ਤੈਨੂੰ)
ਨੋਟ= ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਰਜ 130 ਸਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 18
ਸਲੋਕ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 4 (32,113,
120,124) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ, 5 (13,52,104,122,
123) ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ, 1 (121) ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ,
8 (75,82,83,105,108 ਤੋਂ 111) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ
ਜੀ ਦੇ ਹਨ ।

You’ve successfully subscribed to Punjabi Sahit
Welcome back! You’ve successfully signed in.
Great! You’ve successfully signed up.
Success! Your email is updated.
Your link has expired
Success! Check your email for magic link to sign-in.